Του Γιώργου Γεννηματά – Πρέσβης επί τιμή Πέρασαν 100 χρόνια από την εποχή εκείνη του Δεκεμβρίου του 1912, όταν ο ναύαρχος Κουντουριώ...
Του Γιώργου Γεννηματά – Πρέσβης επί τιμή
Πέρασαν 100 χρόνια από την εποχή εκείνη του Δεκεμβρίου του 1912, όταν ο ναύαρχος Κουντουριώτης έστελνε στα πλοία του ελληνικού στόλου το ιστορικό σήμα «…εν ονόματι του Δικαίου, πλέω μεθ’ ορμής ακάθεκτου και με την πεποίθησιν της νίκης κατά του εχθρού του γένους». Έκτοτε, οι σχέσεις των δυο κρατών έχουν εξελιχθεί, αν και δεν έφτασαν ποτέ στο ίδιο σημείο με το 1930.
Τότε που οι Συμφωνίες της Άγκυρας Βενιζέλου – Ατατούρκ προέβλεπαν μεταξύ άλλων και Ναυτικό Πρωτόκολλο, σύμφωνα με το οποίο τα δύο μέρη ανελάμβαναν την υποχρέωση να ειδοποιούν έξι μήνες πριν, το ένα το άλλο, για κάθε παραγγελία αγοράς ή ναυπήγησης πολεμικών πλοίων. Τούτο, όπως χαρακτηριστικά αναφερόταν, προκειμένου, με φιλική ανταλλαγή απόψεων, μέσα σε πνεύμα ειλικρίνειας, να προλαβαίνουν τον μεταξύ τους ανταγωνισμό.
Οι εποχές εκείνες πέρασαν ανεπιστρεπτί. Οι στόλοι των δυο κρατών έπαυσαν να πλέουν σε κατάσταση «πολεμικής εγέρσεως», όταν ευρίσκονται στην όψη αλλήλων. Τα τελευταία όμως χρόνια, η Άγκυρα έχει επιδοθεί οε μια αδιάλειπτη επίδειξη ναυτικής ισχύος, με τη συχνή εμφάνιση του στόλου της στο Αιγαίο. Εμφάνιση που προκαλεί πολλά ερωτήματα και συντηρεί το κλίμα καχυποψίας που υποβόσκει στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Τα τουρκικά πολεμικά πλοία είτε συνοδεύουν ερευνητικά σκάφη είτε πραγματοποιούν, υπό το πρόσχημα των αβλαβών διελεύσεων, επίδειξη σημαίας στο Αιγαίο.
Σύμφωνα με τη Σύμβαση του Δικαίου της θάλασσας, εντός των χωρικών του υδάτων, το παράκτιο κράτος ασκεί πλήρως την κυριαρχία του. ‘Έχει όμως την υποχρέωση να σέβεται το δικαίωμα των ξένων πλοίων να πλέουν ανεμπόδιστα μέσα από τη χωρική του θάλασσα, να κάνουν χρήση δηλαδή του δικαιώματος της αβλαβούς διέλευσης. Αβλαβής διέλευση είναι το δικαίωμα όλων των πλοίων των άλλων κρατών να πραγματοποιούν, χωρίς τη συγκατάθεση του παράκτιου κράτους, διέλευση μέσα από τα χωρικά του ύδατα.
Η διέλευση πρέπει να είναι συνεχής, χωρίς ελιγμούς, να μη διακόπτεται και να είναι ταχεία. Μόνο σε περίπτωση ανώτερης βίας το πλοίο μπορεί να διακόψει την πορεία του, ακόμη και να αγκυροβολήσει, προκειμένου να παράσχει τη συνδρομή του σε κινδυνεύοντα πλοία ή αεροσκάφη ή ακόμη σε πρόσωπα που ευρίσκονται σε κίνδυνο. Τα παραπάνω προβλέπονται ρητά από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της θάλασσας του Δεκεμβρίου του 1982, που η χώρα μας -ως γνωστόν- έχεν επικυρώσει από το 1995 (Ν. 2321/1995). Το πότε θεωρείται μια διέλευση αβλαβής το προβλέπει η ίδια Σύμβαση, που ορίζει σαφώς ότι πρέπει αυτή να μη στρέφεται κατά της ειρήνης, της δημόσιας τάξης και της ασφάλειας του παράκτιου κράτους.
Αντίθετα, η Σύμβαση ρητώς ορίζει ποιες δραστηριότητες του διερχόμενου πλοίου προκαλούν διατάραξη της ειρήνης, της δημόσιας τάξης και της ασφάλειας του παράκτιου κράτους, που δεν είναι συμβατές με την αβλαβή διέλευση. Οι κυριότερες από αυτές είναι η οποιαδήποτε απειλή ή χρήση βίας κατά της κυριαρχίας, εδαφικής ακεραιότητας του παράκτιου κράτους, οι ασκήσεις που διεξάγονται με πολεμικά όπλα, οι πράξεις που συνιστούν άσκηση προπαγάνδας ή συλλογή πληροφοριών, οι υδρογραφικές έρευνες, οι προνηώσεις ή απονηώσεις παντός είδους αεροσκαφών και η αλιεία. Δηλαδή ενέργειες που συναρτώνται με την κίνηση ή τη συμπεριφορά του πλοίου.
Από την άσκηση του δικαιώματος της αβλαβούς διέλευσης δεν εξαιρούνται τα πολεμικά πλοία τρίτου κράτους και κατά συνέπεια ούτε τα υποβρύχιο. Τα τελευταία, όμως, μπορούν να ασκούν το δικαίωμα της αβλαβούς διέλευσης μόνον πλέοντα στην επιφάνεια και όχι σε κατάδυση, επιδεικνύοντας συγχρόνως τη σημαία τους.
Τα τελευταία χρόνια, υπό το πρόσχημα των αβλαβών διελεύσεων, τα τουρκικά πολεμικά πλοία κάνουν συχνές εμφανίσεις στο Αιγαίο, σε μικρή μάλιστα απόσταση από τις ακτές μας, για να καλύψουν, αν δανειστούμε τα λόγια του Τούρκου υπουργού των Εξωτερικών, την «ψυχολογική ανάγκη» των Τούρκων να αισθάνονται ότι το Αιγαίο δεν είναι μόνο ελληνική θάλασσα. Κατά την επίσημη τουρκική άποψη, όλες οι διελεύσεις των τουρκικών πολεμικών είναι αβλαβείς και, σύμφωνα πάντα με τον κ. Νταβούτογλου, ουδόλως αποτελούν απειλή εναντίον της χώρας μας.
Αυτή είναι και η επίσημη θέση της Τουρκικής πλευράς, που προβάλλει μάλιστα σαν δικαιολογία το επιχείρημα ότι η θαλάσσια επικοινωνία μεταξύ των νότιων και των βόρειων ακτών της Τουρκίας επιβάλλει συχνές αβλαβείς διελεύσεις των ελληνικών χωρικών υδάτων, επιχείρημα όμως που δεν ευσταθεί, αφού σε πολλές περιπτώσεις, τα τουρκικά πολεμικά πλέουν σε μικρή απόσταση από νησιά που είναι εκτός των θαλασσίων οδών που συνδέουν τα βόρεια με τα νότια γεωγραφικά διαμερίσματα της Τουρκίας.
Είναι σαφές ότι η ναυτική παρουσία της Τουρκίας στο Αιγαίο αποτελεί πάγια και σταθερά επιδίωξη της πολιτικής της γείτονος. Ασχέτως βέβαια του «ψυχολογικού», κατά κ. Νταβούτογλου, υποβάθρου της τακτικής αυτής, ευεξήγητη σκοπιμότητα ωθεί το τουρκικό Ναυτικό να περιπλέει το Αιγαίο. Εκτός από την επίδειξη ισχύος, που συνδέεται με την επιδίωξη πρόκλησης φοβικών συνδρόμων, ο βαθύτερος σκοπός των τουρκικών διελεύσεων πρέπει να αναζητηθεί στην καλλιέργεια αποθάρρυνσης της ελληνικής πλευράς να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα, κάνοντας χρήση του απόλυτα νόμιμου δικαιώματος που της παρέχεται από τη Σύμβαση του Δικαίου της θάλασσας. Υπό το πρόσχημα της αβλαβούς διέλευσης, η Άγκυρα επιδιώκει σταθερά να υπενθυμίζει τη ναυτική της παρουσία, διά της επίδειξης της σημαίας της, όχι τόσο για να πιστοποιεί τη σύμφωνα με τους ναυτικούς κανονισμούς χώρα προέλευσης του πλοίου, όσο για να δηλώνει τη διαρκή παρουσία της και να ασκεί μέσω αυτής διπλωματική πίεση.
Βασικό συστατικό στοιχείο της αβλαβούς διέλευσης είναι, εκτός της κίνησης, και η συμπεριφορά του πλοίου. Ενδεικτικά, ένα στοιχείο της συμπεριφοράς αποτελεί, επί παραδείγματι, η διαπίστωση αν το πλήρωμα ευρίσκεται ή όχι σε κατάσταση συναγερμού επί του καταστρώματος. Πολλές φορές, όμως, υπάρχει δυσκολία αποτύπωσης της «κακής» συμπεριφοράς του πλοίου, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να αποδειχθεί ασφαλώς η μη αβλαβής διέλευσή του.
Είναι γεγονός ότι η συμπεριφορά αυτή της Τουρκίας στο Αιγαίο, όταν μάλιστα τα τουρκικά πολεμικά πλησιάζουν σε μικρή απόσταση τις ελληνικές ακτές, προκαλεί σειρά διαμαρτυριών της ελληνικής πλευράς, αφού οι ενέργειες αυτές ενέχουν χαρακτήρα πρόκλησης. Αντίθετα, η συμπεριφορά της χώρας μας είναι απόλυτα συμβατή με τους ναυτικούς κανόνες και ουδεμία επίκριση μπορεί να προκαλέσει. Το ερώτημα που τίθεται είναι αν, σε ένα τόσο ευαίσθητο θέμα, η συμπεριφορά της Ελλάδος θα μπορούσε να ήταν διαφορετική και αν υπάρχει κάποια άλλη εναλλακτική λύση.
Αν αποκλείσει κανείς το ακραία σενάριο, νομίζω ότι υπάρχει απάντηση. Είναι γνωστό ότι στο πλαίσιο της αποστολής τους, τα ελληνικά πολεμικά πλέουν στο Θρακικό Πέλαγος. Ας υποθέσουμε ότι ένα πολεμικό που πλέει ανατολικά της Σαμοθράκης πρέπει να συνεχίσει την αποστολή του στο Κεντρικό Αιγαίο. Κάνοντας χρήση του δικαιώματος της αβλαβούς διέλευσης, θα μπορούσε να κινηθεί ανατολικά της Ίμβρου και πλέοντος αβλαβώς, μεταξύ Ίμβρου και χερσονήσου Καλλιπόλεως, να βρεθεί στο κεντρικό Αιγαίο, στην ευρύτερη δηλαδή θαλάσσια περιοχή μεταξύ των νήσων Λήμνου – Λέσβου – Αγίου Ευστρατίου. Έτσι, το πολεμικό μας θα κέρδιζε χρόνο, αφού θα έφθανε συντομότερα στον προορισμό του, θα έπλεε ασφαλώς με καλύτερες συνθήκες ναυτιλίας λόγω των βελτιωμένων καιρικών φαινομένων που κρατούν στη περιοχή και ασφαλώς θα είχε οικονομία καυσίμων. Παράλληλα, μια αβλαβής διέλευση ελληνικού πολεμικού θα συνέβαλε πολύ στην περαιτέρω εμπέδωση του αισθήματος ασφαλείας των νησιωτικών- και όχι μόνο- πληθυσμών μας και θα ανεδείκνυε, ενδεχομένως, τις δυνατότητες ανάληψης ανθρωπιστικών αποστολών, αν παρίστατο ανάγκη.
Ίσως υπάρχουν και άλλες θαλάσσιες περιοχές στο Αιγαίο εντός των οποίων το ελληνικό Ναυτικό θα μπορούσε να πλεύσει κάνοντας χρήση του δικαιώματος της αβλαβούς διέλευσης. Υπάρχουν άλλοι αρμοδιότεροι να κρίνουν. Αν δει κανείς όμως τον χάρτη του Αιγαίου, θα διαπιστώσει ότι η περιοχή της Ίμβρου αποτελεί μια ενδεδειγμένη περίπτωση που τα ελληνικά πολεμικά θα μπορούσαν να πλεύσουν αβλαβώς, καθόσον τα λοιπά νησιωτικά συμπλέγματα είναι ελληνικά και ως εκ τούτου δεν νοείται αβλαβής διέλευση.
Κατά την τελευταία εδώ επίσκεψη του, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, αναφερόμενος στις συχνές εμφανίσεις του τουρκικού στόλου, είπε, στην συνέντευξη του στην «Καθημερινή» της Κυριακής 6ης Μαρτίου, ότι, αν ένα ελληνικό πολεμικό πλοίο πραγματοποιηθεί αβλαβή διέλευση από το τουρκικά χωρικά ύδατα, ακόμη και στην περίπτωση που περάσει πολύ κοντά από την τουρκική ενδοχώρα, οι τουρκικές Αρχές δεν θα αντιδράσουν. Το αντίθετο μάλιστα, θα το καλωσορίσουν σε κάποιο από τα λιμάνια τους και θα προσφέρουν και μια κούπα καφέ;;; στο πλήρωμα του. Θα μπορούσαμε λοιπόν ίσως και εμείς να επικαλεσθούμε «κατ’ αναλογία» «ψυχολογική ανάγκη», προκειμένου να ασκήσουμε ένα καθόλα νόμιμο δικαίωμα μας στη θαλάσσια περιοχή που αναφέραμε.
Εφημερίδα: ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΗ
