Του Σταύρου Λυγερού Λόγω των τεράστιων πετρελαϊκών αποθεμάτων της, η Μέση Ανατολή ήταν εδώ και πολλές δεκαετίες στο κέντρο της παγκό...
Του Σταύρου Λυγερού
Λόγω των τεράστιων πετρελαϊκών αποθεμάτων της, η Μέση Ανατολή ήταν εδώ και πολλές δεκαετίες στο κέντρο της παγκόσμιας διπλωματικής σκακιέρας. Την περασμένη δεκαετία, μάλιστα, σε αυτή την περιοχή κρίθηκε το παιχνίδι της παγκόσμιας Ηγεμονίας.
Το εξεγερσιακό κύμα, που τώρα σαρώνει τον αραβικό κόσμο, παράγει βαρυσήμαντα γεωπολιτικά αποτελέσματα, ειδικά όταν έχουν ενισχυθεί οι ενδείξεις ότι στον βυθό της Ανατολικής Μεσογείου βρίσκονται μεγάλα κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Το κύμα αυτό είναι το τρίτο που σαρώνει τον αραβικό κόσμο. Το πρώτο ήταν το κύμα του αραβικού εθνικισμού, που αναπτύχθηκε σε αντίθεση προς την αποικιοκρατία και γέννησε τα νασερικού τύπου καθεστώτα.
Ο εκφυλισμός αυτών των καθεστώτων, η διολίσθηση τους στη διαφθορά και η εξόφθαλμη ανικανότητα τους να επιλύσουν χρόνια προβλήματα ανάπτυξης και στοιχειώδους κοινωνικής δικαιοσύνης γέννησαν το δεύτερο κύμα. Τα αντιπολιτευόμενα και περισσότερο ή λιγότερο φονταμενταλιστικά ισλαμικά κινήματα βρήκαν νέα ακροατήρια στις κοινωνίες του αραβικού κόσμου . Μπορεί να μην κατάφεραν να ανατρέψουν τα εκφυλισμένα αστυνομικά καθεστώτα, που πριν από πολλές δεκαετίες γέννησε ο αραβικός εθνικισμός, αλλά υπέσκαψαν την κοινωνική βάση στήριξης τους. Τα γεγονότα στην Τυνησία έδειξαν ότι στη σκηνή εισβάλλει ένας τρίτος «παίκτης», οι αυθόρμητες και ιδεολογικοπολιτικά αδέσποτες λαϊκές εξεγέρσεις.
Το φαινόμενο κυοφορήθηκε στους κόλπους των αραβικών κοινωνιών ως αποτέλεσμα δύο παραγόντων:
Πρώτον, της επέκτασης και κλιμάκωσης της φτώχειας στα λαϊκά στρώματα ως συνέπεια και της διεθνούς οικονομικής κρίσης.
Δεύτερον, του διάχυτου αιτήματος για ελευθερία, το οποίο τροφοδοτείται καθημερινά από τους νέους ορίζοντες, που το Διαδίκτυο έχει ανοίξει κυρίως στη μορφωμένη νεολαία αυτών των χωρών.
Και οι δύο αυτοί παράγοντες μετέτρεψαν ένα ήδη ξερό κάμπο σε εύφλεκτο. Από εκεί και πέρα, ήταν σχεδόν ζήτημα τύχης να προκληθεί πυρκαγιά. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο και τα τοπικά καθεστώτα και η Ουάσινγκτον αιφνιδιάσθηκαν.
Από τη φύση τους αυτές οι εξεγέρσεις δεν έχουν τη δυνατότητα να επιβάλουν τη δική τους εναλλακτική λύση στο πρόβλημα της εξουσίας, αλλά έχουν τη δυνατότητα της ανατροπής των υφιστάμενων ηγεσιών. Από τη στιγμή που συνέβη στην Τυνησία, ήταν αναπόφευκτο να λειτουργήσει το ντόμινο. Η Αίγυπτος ήταν ώριμο φρούτο. Ο Χόσνι Μουμπάρακ είναι πια παρελθόν και όλα δείχνουν ότι η αλυσίδα θα αποκτήσει και νέους κρίκους.
Αποσταθεροποίηση.
Η απομάκρυνση του Μουμπάρακ έχει εκ των πραγμάτων αποσταθεροποιήσει το καθεστώς. Εάν για τις ΗΠΑ η Αίγυπτος είναι ένα κρίσιμο γεωπολιτικό έρεισμα, για το Ισραήλ είναι η βασικότερη παράμετρος ασφαλείας. Το Τελ Αβίβ είχε βολευτεί μια χαρά με τον Μουμπάρακ. Πρώτον, είχε κλείσει το μέτωπο με τον ισχυρότερο γείτονα του. Δεύτερον, είχε διασπάσει τον αραβικό κόσμο. Τρίτον, με τη βοήθεια των Αιγυπτίων είχε σφραγίσει τη Λωρίδα της Γάζας, καταδικάζοντας την να φυτοζωεί. Ακόμα και εάν τελικώς η διάδοχη κατάσταση εξουσίας στην Αίγυπτο συνεχίσει τον φιλοδυτικό προσανατολισμό και τηρήσει τις συμφωνίες με το Ισραήλ, θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να συνεχίσει τον αποκλεισμό των Παλαιστινίων. Είναι υποχρεωμένη να λάβει σοβαρά υπόψη την κοινή γνώμη. Η ανατροπή του Μουμπάρακ, άλλωστε, έχει βιωθεί από τους εξεγερμένους ως νίκη, που έχει δημιουργήσει προηγούμενο.
Δεν είναι τυχαίο ότι οι Ισραηλινοί παρακολουθούν με προσοχή και ανησυχία τις εξελίξεις. Για το εβραϊκό κράτος, ο κρίσιμος παράγοντας ασφαλείας είναι να ελέγχουν τον ομφάλιο λώρο, που το συνδέει με τη Δύση. Πριν από μερικά χρόνια δεν υπήρχε κανένα πρόβλημα. Στις νότιες ακτές της Ανατολικής Μεσογείου δέσποζε η απολύτως συνεργάσιμη Αίγυπτος. Στις βόρειες ακτές δέσποζε η Τουρκία, με την οποία το Ισραήλ είχε συνάψει μία στρατηγική σχέση.
Τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν όταν ο Ταγίπ Ερντογάν άνοιξε μέτωπο με το Ισραήλ. Το έκανε, με σκοπό να πείσει την απανταχού μουσουλμανική κοινή γνώμη για την ηγετική ικανότητα της Τουρκίας. Η έμπρακτη υπεράσπιση του παλαιστινιακού αγώνα και η ρήξη με το Ισραήλ ήταν η καλύτερη απόδειξη νια τη δύναμη και την αποφασιστικότητα της νεοοθωμανικής Τουρκίας. Αρχικά, το Τελ Αβίβ προσπάθησε παρασκηνιακά να γεφυρώσει το χάσμα. Όταν, όμως, η Άγκυρα προσέγγισε τη Δαμασκό, και κυρίως την Τεχεράνη, το γυαλί ράγισε. Η ρήξη με την Τουρκία στέρησε τους Ισραηλινούς από έναν εταίρο που τους εξασφάλιζε πολύτιμο στρατηγικό βάθος. Οι εξελίξεις στον Λίβανο επιδείνωσαν περαιτέρω την κατάσταση γι’ αυτούς.
Η εξέγερση στην Αίγυπτο και η ανατροπή του Μουμπάρακ ενέτειναν την αβεβαιότητα, υπενθυμίζοντας στους Ισραηλινούς την εγγενή αστάθεια των διευθετήσεων τους με μουσουλμανικές χώρες. Τους υπενθύμισε ότι σε αυτή την περιοχή το γεωπολιτικό παιχνίδι επηρεάζεται καθοριστικά από το θρησκευτικό πολιτισμικό κριτήριο. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, μετά τη ρήξη του με την Τουρκία, το εβραϊκό κράτος στράφηκε προς τον ελληνικό παράγοντα. Οι εξελίξεις στην Αίγυπτο προσδίδουν σε αυτή τη στροφή ακόμα μεγαλύτερη δυναμική. Τώρα που η γκάμα των επιλογών τους έχει συρρικνωθεί, οι Ισραηλινοί ανακαλύπτουν και πάλι την αξία που έχουν για την εθνική ασφάλεια τους η ελεύθερη Κύπρος και η Ελλάδα ως ασφαλής οδός προς τη Δύση.
Εμπόδια στην Άγκυρα.
Υπενθυμίζουμε ότι το καθεστώς Μουμπάρακ και τα άλλα δυτικόφιλα συντηρητικά αραβικά καθεστώτα λειτουργούσαν σαν άτυπος φραγμός στη φιλοδοξία των νεοοθωμανών να μετατρέψουν την Τουρκία σε κέντρο και ηγέτη του μεταοθωμανικού χώρου. Μεταξύ Άγκυρας και Καΐρου υπήρχε ένας υφέρπων ανταγωνισμός.
Ο Ερντογάν έσπευσε να ταχθεί υπέρ των εξεγερμένων για να εγγράψει πολιτική υποθήκη. Προσδοκά, όχι μόνο να αυξήσει το κύρος του στην αραβική κοινή γνώμη, αλλά και να εντάξει την Αίγυπτο στο πλαίσιο της νεοοθωμανικής στρατηγικής του. Υπέρ του λειτουργεί και η αμερικανική αμφιθυμία. Από τη μία πλευρά η Ουάσινγκτον είναι επιφυλακτική έναντι των νεοοθωμανών. Από την άλλη, όμως, φοβάται τον ισλαμικό κίνδυνο και γι’ αυτό προβάλλει το τουρκικό μοντέλο σαν παράδειγμα προς μίμηση.
Η σχέση που θα διαμορφώσει το νέο καθεστώς της Αιγύπτου με την Τουρκία έχει κρίσιμη σημασία για την Ελλάδα. Το Κάιρο έχει ήδη δεχθεί πιέσεις από την Άγκυρα, για να μην οριοθετήσει θαλάσσιες ζώνες με την Ελλάδα, λαμβάνοντας υπόψη το Καστελόριζο. Εάν η επιρροή της κυβέρνησης Ερντογάν αυξηθεί, το ελληνικό πρόβλημα θα περιπλακεί.
Η Κυπριακή Δημοκρατία δεν έχει τέτοιο πρόβλημα, επειδή έχει ήδη συνάψει συμφωνία οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών με την Αίγυπτο. Πρόσφατα υπέγραψε παρόμοια συμφωνία οριοθέτησης και με το Ισραήλ. Αυτή η συμφωνία αντανακλά την προσέγγιση του εβραϊκού κράτους με τον ελληνικό παράγοντα και αποτελεί ένα πρόσθετο βήμα στην πορεία αναδιάταξης των γεωπολιτικών και γεωοικονομικών ισορροπιών στην ανατολική Μεσόγειο. Η Άγκυρα αντέδρασε έντονα στην υπογραφή της συμφωνίας Κύπρου-Ισραήλ, αλλά η αντίδραση της έπεσε στο κενό.
Το στίγμα της τουρκικής πολιτικής είχε δώσει στις 19 Οκτωβρίου 2008 ο αρχηγός Ναυτικού, Μετίν Ατάτς: «Εκτιμώ ότι η Ανατολική Μεσόγειος θα καταστεί εστία προστριβών και συγκρούσεων, λόγω της πετρελαϊκής σπουδαιότητας που θα αποκτήσει προσεχώς. Εξαιτίας των πετρελαίων που διαθέτει, θα μετατραπεί σε ένα δεύτερο Αραβικό Κόλπο. Η Τουρκία πρέπει να επαγρυπνεί και να αντιδράσει».
Οι Τούρκοι δεν έχουν περιορισθεί σε απειλητικές δηλώσεις. Έστειλαν πολεμικά πλοία και αεροσκάφη να εμποδίσουν τις έρευνες για λογαριασμό της Λευκωσίας στα νότια της Κύπρου. Υπό την τουρκική στρατιωτική πίεση, μάλιστα, ορισμένες εταιρείες υπαναχώρησαν. Οι έρευνες, όμως, δεν σταμάτησαν. Η Λευκωσία κατήγγειλε αυτή την πρακτική και μπλόκαρε το κεφάλαιο για την ενέργεια στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις Τουρκίας-Ε.Ε., αλλά τον αποφασιστικό ρόλο έπαιξε ο εβραϊκός παράγοντας.
Το Ισραήλ δεν θέλει την Τουρκία σε αυτή την περιοχή. Γι’ αυτό και στηρίζει εμπράκτως τη Λευκωσία. Ας σημειωθεί ότι τα δικαιώματα εκμετάλλευσης στο κυπριακό θαλάσσιο «οικόπεδο 12» έχουν παραχωρηθεί στην εβραϊκών συμφερόντων αμερικανική εταιρεία Noble Energy, που έχει αναλάβει τις γεωτρήσεις και στην ισραηλινή ΑΟΖ, και η οποία δεν πτοείται από τις τουρκικές απειλές. Το Τελ Αβίβ, άλλωστε, έχει προτείνει την κατασκευή υποθαλάσσιου αγωγού για τη μεταφορά του ισραηλινού και κυπριακού φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω Ελλάδας. Άμεσα προτείνει την κατασκευή στην Κύπρο σταθμού υγροποίησης και μεταφόρτωσης του ισραηλινού φυσικού αερίου.
Οι σοβαρές ενδείξεις ότι στον βυθό της ανατολικής Μεσογείου υπάρχουν μεγάλα κοιτάσματα υδρογονανθράκων αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο οι ΗΠΑ και η Ε.Ε. βλέπουν την περιοχή. Οι Αμερικανοί εδώ και χρόνια μιλάνε για ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία και επιχειρούν να δημιουργήσουν εναλλακτικούς τρόπους τροφοδοσίας, κυρίως με φυσικό αέριο από το Αζερμπαϊτζάν.
Εάν επιβεβαιωθούν οι ενδείξεις, η Ευρώπη θα έχει ενεργειακές πηγές στην αυλή της. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Μέρκελ επισκέφτηκε τη Λευκωσία και μίλησε με διαφορετικό τρόπο για το Κυπριακό. Για τον ίδιο λόγο θα την επισκεφτεί και ο Σαρκοζί. Ακόμα κι αν δεν επιβεβαιωθούν οι ενδείξεις για την ύπαρξη κοιτασμάτων στην ελληνική υφαλοκρηπίδα, η Ελλάδα θα αναδειχθεί σε διαμετακομιστικό κόμβο, γεγονός που από μόνο του αναβαθμίζει προοπτικά τη στρατηγική σημασία της για τη Δύση. Τα συμφέροντα της Ε.Ε και των ΗΠΑ για πρώτη, ίσως φορά συγκλίνουν με τα ελληνικά και -ως εκ τούτου- υπάρχει ευνοϊκό έδαφος για την ελληνική διπλωματία.
Εφημερίδα: ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΗ
