Νικόλαος Γ. Σαμπάτης Οικονομολόγος, ασκ. Ορκωτός Ελεγκτής Οι Ένοπλες Δυνάμεις, είναι ένας κορμός της κοινωνίας όπως η Δικαιοσύνη...
Οικονομολόγος, ασκ. Ορκωτός Ελεγκτής
Οι Ένοπλες Δυνάμεις, είναι ένας κορμός της κοινωνίας όπως η Δικαιοσύνη, η Παιδεία κτλ, με τη διαφορά, πως για κάποιο λόγο πάντα αποφεύγουμε να ασχοληθούμε μαζί τους, λες και ανήκουν στη ζώνη του Λυκόφωτος. Οι Ε.Δ. έχουν πολλές ιδιαιτερότητες και στα μάτια μου μοιάζουν με την Υγεία. Γιατί αν δεν έχεις Υγεία και Ελευθερία, δεν μπορείς να έχεις τα υπόλοιπα, μιας και για να υφίσταται ένα κράτος, πρέπει να είναι Ανεξάρτητο.
Πριν ξεκινήσει η ανάλυση, να τονίσω κάτι ακόμα με την ευκαιρία. Ποτέ δεν κατάλαβα γιατί ένας ολόκληρος θεσμός είναι τόσο κρυμμένος και έχει μετατραπεί σε “τσιφλίκι” δεξιών ή ακροδεξιών παρατάξεων, στα μάτια της κοινής γνώμης. Να το θέσω σε μια φράση; Γιατί κάθε 31 Ιανουαρίου στο μνημείο των πεσόντων Βλαχάκου, Γιαλοψού, Καραθανάση θα δεις μόνο μπράτσα γεμάτα μίσος να καταθέτουν στεφάνια; Οι άνθρωποι αυτοί, δεν πέθαναν την ώρα του καθήκοντος, για να είμαστε και τα 11 εκατομμύρια ελεύθεροι;
Στην αντίπερα ιδεολογική όχθη, λίγο πριν κυβερνήσει η αριστερά, άκουγες φράσεις όπως “Με την Τουρκία θα το ρισκάρουμε” λες και οι Ε.Δ. ήταν ο αντίπαλος των Ελλήνων. Ιδέες που ελπίζω να έχουν πλησιάσει στην πραγματικότητα την ημέρα που το ελικόπτερο του κ. Τσίπρα λίγο έλειψε να συγκρουστεί με τουρκικά μαχητικά στο Αγαθονήσι.
Στο επόμενο διάγραμμα βλέπουμε τις αμυντικές δαπάνες εκφρασμένες σε δις δολάρια, μεταξύ 1960 - 2018 μεταξύ Ελλάδος Τουρκίας (Πηγή εδώ). Το μόνο βέβαιο είναι ότι οι δαπάνες αυτές δεν πρόκειται να σταματήσουν, άρα ας προσπαθήσουμε τουλάχιστον να τις αξιοποιήσουμε αποτελεσματικά:
Η ανάλυση θα έχει 2 πυλώνες, χωρισμένη σε 2 άρθρα.Τις αλλαγές στη θητεία και την εκπαίδευση που αφορούν ολόκληρο τον ανδρικό πληθυσμό (αν και όχι μόνο, όπως θα δούμε) και την προσπάθεια ανασύστασης της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας, που αν και εκ πρώτης όψεως δεν το πιστεύετε, αλλά ουσιαστικά αφορά όλους τους Έλληνες. Η αμυντική βιομηχανία ομολογώ έχει μεγάλο ενδιαφέρον.
Στρατιωτική θητεία
Ο κάθε ένας έχει μια διαφορετική εμπειρία να μοιραστεί από την περίοδο αυτή, όμως στις περισσότερες συζητήσεις με ανθρώπους της γενιάς μας ή ακόμα και παλαιότερους ακούς φράσεις όπως: “Χαμένος χρόνος”, “όπου ξεκινάει ο στρατός τελειώνει η λογική” και πολλά αντίστοιχα. Από τη μία λοιπόν έχεις ανθρώπους που περνάνε 9-12 μήνες στο στρατό (παλαιότερα έφταναν τους 32!!), έχεις στρατιώτες/πολίτες που έβαλαν μέσο για να μην υπηρετήσουν και στο 80% του χρόνου καθαρίζουν τουαλέτες, κάνουν σκοπιές και αγγαρείες και από την άλλη έχεις ένα θεσμό που έχει τραγική ποιότητα φύλαξης εγκαταστάσεων και διαβίωσης, μια κοινωνία που δεν ξέρει να κρατάει όπλο, δεν ξέρει πρώτες βοήθειες, πως να επιβιώνει στη φύση, στη μάχη κτλ. Ακόμα μια έκφανση της χώρας στην οποία υπάρχει παίγνιο που και οι δύο πλευρές χάνουν.
Πάμε όμως να μετατρέψουμε το lose/lose σε win/win;
Ο θεσμός της υποχρεωτικής στράτευσης είναι ένας θεσμός που υφίσταται από το πάντα ετοιμοπόλεμο Ισραήλ, μέχρι και την πάντα ουδέτερη Ελβετία. Τι μπορούμε λοιπόν να κάνουμε εμείς στο κομμάτι της εκπαίδευσης του προσωπικού;
Η χώρα μας διαθέτει διάσπαρτα σε όλη την επικράτεια εκατοντάδες στρατόπεδα. Αν αυτή η στρατηγική αποσκοπούσε στη διασπορά των δυνάμεων θα λέγαμε δεν πειράζει, όμως όλοι ξέρουμε πως αυτό το φαινόμενο έγινε για ψηφοθηρικούς λόγους. Αντί η επαρχία να μάθει να στηρίζεται στην υγιή οικονομία, στις εξαγωγές, τον τουρισμό κτλ, έλαβε καθρεφτάκια για να εισπράττει λίγα χρήματα από στρατιώτες και φοιτητές. Τρανό παράδειγμα το πρόσφατο συμβάν με την ταξιαρχία πεζοναυτών στο Βόλο.
Είναι επιτακτική ανάγκη, με αποκλειστικώς επιχειρησιακά κριτήρια, να διατηρηθούν μόνο τα στρατόπεδα που απαιτούνται, με specs φύλαξης ΝΑΤΟ. Η φύλαξη επίσης των στρατοπέδων θα μπορούσε να αναβαθμιστεί με τη χρήση τεχνολογικών μέσων και να κατασκευαστούν έξυπνα στρατόπεδα μιας και τα υπάρχοντα, έχουν σχεδιαστεί για συνθήκες μάχης και διαβίωσης περασμένων δεκαετιών. Δε δικαιολογείται η προχειρότητα κατασκευής των εγκαταστάσεων ή οι εκπτώσεις στον τρόπο κατασκευής, για παράδειγμα των περιφράξεων, που συχνά παραβιάζονται ακόμα και από τους ”ντελιβεράδες”... Με τον τρόπο αυτό θα υπάρχουν καλύτερες υπηρεσίες, θα γίνεται ουσιαστικότερη φύλαξη, μα καιλιγότερες σκοπιές. Ας ρίξουμε μια ματιά στα ΝΑΤΟϊκά στρατόπεδα ανά τον κόσμο για το πως ζουν την καθημερινότητά τους.
Λίγο πριν πάμε στην κυρίως εκπαίδευση, πρέπει να τονιστεί ότι τα εναπομείναντα ή τα νέα στρατόπεδα, θα πρέπει να έχουν πολύ καλύτερα κτίρια, να παρέχουν εξαιρετικές υπηρεσίες στους στρατιωτικούς (για παράδειγμα ταχύτατο δίκτυο ίντερνετ, εξοπλισμένα γυμναστήρια κτλ.) και να διαθέτουν ενεργειακή επάρκεια, για πολλούς λόγους. Οι υπηρεσίες εστίασης θα μπορούσαν τέλος, σε κάποιο βαθμό να παραδοθούν σε ιδιώτες μιας και το να βαφτίζουμε 18χρονους ως μάγειρες, έχει σαν αποτέλεσμα κάτι που δεν μπορείς να το βαφτίσεις φαγητό. Αν αυτό παντρευτεί με αρκετές δικλείδες ασφαλείας και υποχρεωτική συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας στις εταιρείες αυτές, τότε αυτό θα βοηθήσει όλες τις πλευρές. Πολλές ακόμα υπηρεσίες, ακόμα και διοικητικές πρέπει να παραδοθούν στον ιδιωτικό τομέα όπως για παράδειγμα λογιστικές υπηρεσίες, υπολογισμός μισθοδοσίας κ.α.. Επίσης η μισθοδοσία των φαντάρων (αυτά τα 8 ευρώ), πρέπει πλέον να πραγματοποιείται υποχρεωτικά μέσω τραπεζών για μείωση των εργατοωρών και του κόστους μεταφοράς, φύλαξης χρημάτων κτλ. .
Είναι γενική παραδοχή ότι η στράτευση πρέπει πλέον να γίνεται όπως στην Κύπρο. Στα 18 έτη τα αγόρια θα πηγαίνουν στο στρατό, όταν ακόμα δεν έχουν χτίσει οικογενειακούς δεσμούς, επαγγελματικές προσδοκίες κτλ, οπότε αυτά που αφήνουν πίσω θα είναι λίγα. Εκεί λοιπόν ξεκινά η διαπαιδαγώγηση που θα είναι επωφελής και για τις δυο πλευρές.
Πιο αναλυτικά αξίζει να εξεταστούν οι παρακάτω πολιτικές:
- Περιορισμός πάρεργου. «Τέλος στο ξεφλούδισμα πατάτας - κρεμμυδιών». Το προσωπικό πρέπει να απασχολείται στα κύρια, τεχνικά καθήκοντά του, γιατί αλλιώς σταδιακά αρχίζει να μην είναι αποδοτικό στις κύριες επιχειρήσεις του.
- Επαγγελματική εκπαίδευση. Οι μονάδες Ειδικών Επιχειρήσεων είναι πρωτοπόρες στον τομέα της επαγγελματικής εκπαίδευσης και θα πρέπει να αντληθούν παραδείγματα στον τρόπο που γυμνάζονται ή μαθαίνουν τακτικές. Όλα τα όπλα μπορούν να αντιγράψουν φάσεις από αυτήν την εντατική και εξειδικευμένη εκπαίδευση, αρκεί να προσαρμοστεί στη φύση του ρόλου τους. Πρέπει να εμφυσήσουμε σε όλους, πνεύμα επαγγελματισμού. Όπως ο πιλότος μαχητικού αεροσκάφους μαθαίνει άριστα το αεροσκάφος και στην συνέχεια μάχεται με αυτό, το ίδιο πρέπει να κάνει και ο ολμιστης, ο πολυβολητής κτλ.
- Με δεδομένο ότι οι ασκήσεις επί του πεδίου έχουν σημαντικό κόστος, περιορίζονται σε συγκεκριμένα γεωγραφικά όρια και απαιτούν μεγάλο χρόνο προετοιμασίας, το προσωπικό θα πρέπει να εκπαιδεύεται με χρήση εικονικής πραγματικότητας (VR)όπως ακριβώς οι χειριστές μαχητικών και αρμάτων μάχης, προτού εμπλακούν σε πραγματικές αποστολές. Θα πρέπει να συμμετέχουν σε εικονικά σενάρια μάχης υψηλού ρεαλισμού προτού αποσταλούν σε πραγματικό θέατρο επιχειρήσεων και αναλάβουν καθήκοντα σε εμπόλεμη ζώνη. Το ίδιο ισχύει φυσικά και στον κλάδο του Ναυτικού και της Αεροπορίας, που χρησιμοποιούν πλατφόρμες με μεγάλο κόστος συντήρησης, αλλά από την άλλη δε γίνεται να υπάρξουν εκπτώσεις στην εκπαίδευσή τους.
- Είναι δεδομένο πως η διάρκεια της θητείας πρέπει να ορίζεται αποκλειστικά και μόνο από επιχειρησιακά κριτήρια, χωρίς να παρεμβαίνουν πολιτικοί, είτε προς τα πάνω, είτε προς τα κάτω. Λόγω της υπογεννητικότητας, αλλά και για να δώσει πολλαπλά μηνύματα στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, ίσως χρειάζεται να εξεταστεί η δυνατότητα εθελοντικής συμμετοχής γυναικών στην εκπαίδευση, αφού πρώτα έχουμε διαμορφώσει το απαραίτητο περιβάλλον για αυτές. Αυτό δε σημαίνει απαραίτητα ότι οι γυναίκες θα πιάνουν όπλο κτλ. (αν και είναι εξαιρετικά ικανές για αυτό), αλλά κυρίως πρέπει να σταθούμε στα μηνύματα που η κίνηση αυτή περνάει εντός και εκτός. Μία ισχυρά ενωμένη κοινωνία πολιτών - οπλιτών. Για ακόμη μια φορά, το σύνολο των πολιτικών κομμάτων θα ακούσει και θα επεξεργαστεί τις προτάσεις της ηγεσίας των Ε.Δ. με επιχειρησιακά κριτήρια και όχι με κριτήριο τι θα μας χαϊδέψει τα αυτιά και θα αποφέρει “ψηφαλάκια”. Η ευθύνη βέβαια βαραίνει και εμάς τους ψηφοφόρους για αυτό.
- Η ύπαρξη σεμιναρίων για θέματα γενικού ενδιαφέροντος πρέπει να γίνεται πολύ προσεκτικά και σε βαθμό που τελικά δε στερούν πολύ χρόνο από την πραγματική επιχειρησιακή εκπαίδευση. Αν και υπάρχουν αρκετά σημαντικά ζητήματα, οι δραστηριότητες αυτές δε θα πρέπει να λειτουργούν μειώνοντας τη μάχιμη εκπαίδευση.
- Αναφορά πραγματικής ετοιμότητας (Report real readiness): Οι μονάδες δαπανούν μέρος του χρόνου τους για να καταγράψουν το προσωπικό, το υλικό και τα εφόδιά τους. Με τη χρήση νέων τεχνολογιών ο χρόνος αυτός μπορεί να μειωθεί σημαντικά,με ανάπτυξη επίσης, τεχνικών μέτρησης του πραγματικού χρόνου που έχει συμπληρώσει το προσωπικό σε ρεαλιστικές ασκήσεις και πόσοι έχουν ολοκληρώσει την εξειδίκευσή τους σε συστήματα, οχήματα, οπλισμό κτλ.
- Συνοχή προσωπικού (Team Bonding): Για τους αξιωματικούς και υπαξιωματικούς καριέρας, θεωρείται αρνητικό στοιχείο η παραμονή επί μακρόν σε συγκεκριμένη θέση. Αυτό όμως δημιουργεί τεράστια προβλήματα στην σημερινή εποχή όπου η δομή του στρατεύματος βασίζεται σε στελέχη παραγωγικών σχολών και εθελοντές μακράς θητείας που έχουν οικογένειες, ενώ διαταράσσεται το «δέσιμο» των ομάδων προσωπικού, στοιχείο που κρίνει το κατά πόσο τα στελέχη θα είναι αποτελεσματικά ή όχι στο πεδίο της μάχης. Επίσης, στις περιπτώσεις που τα στελέχη των Ε.Δ. πρέπει να κάνουν “εξωτερικές εργασίες”, η ανθρωποδύναμη που θα χρησιμοποιείται πρέπει να έχει σχέσεις μέσω οργανογράμματος και όχι να ανατίθενται σε ανθρώπους με ονοματεπώνυμο. Πρέπει να υπάρχει πάνω από όλα το ομαδικό πνεύμα και όχι το ατομικό. Στις αγγαρείες, στις αποστολές, στην εκπαίδευση, σε όλα, γιατί καμία ομάδα δεν μπορεί να αντικατασταθεί από ένα σύνολο άξιων ατόμων, που όμως δεν έχουν συνοχή. Έτσι, μειώνεται ο κίνδυνος αποδιοργάνωσης σε περίπτωση αντιμετώπισης εχθρού σε μάχη.
Αξιοποίηση της περιουσίας των Ε.Δ. . Η περιουσία αυτή είναι ιδιαίτερα μεγάλη και η διαχείριση βρίσκεται κάτω από το ΥΠΑΑΠΕΔ. Για να μπορέσει όμως να αποφέρει έσοδα στους ένστολους, πρέπει να γίνουν πολλά βήματα για να γίνουν οι εγκαταστάσεις αξιοποιήσιμες, μιας και απαιτείται προσπάθεια να ξεπεραστούν νομικά εμπόδια. Υπάρχουν στρατόπεδα, είτε στον αστικό ιστό, είτε αλλού, που μπορούν να πωληθούν ή ακόμα και να ενοικιαστούν και έχουν μεγάλη αξία. Έστω και το πιο απλό παράδειγμα της παραχώρησης κάποιων εγκαταστάσεων, ώστε να πραγματοποιηθούν γυρίσματα ταινιών, μπορεί να φέρει έσοδα που θα διοχετευτούν στο προσωπικό των Ε.Δ. Τα χρήματα από την αξιοποίηση αυτή μπορούν να κατευθύνονται στη βοήθεια των στελεχών των Ε.Δ. που κατά τη διάρκεια της κρίσης είδαν τεράστιες αδικίες να συντελούνται, καθώς και στη δημιουργία σύγχρονων νέων εγκαταστάσεων όπως προαναφέρθηκε.
Υπάρχει μια πραγματικότητα, ότι οι στρατιωτικοί για τον Α και Β λόγο αποστρατεύονται νωρίς. Το ερώτημα που τίθεται είναι, γιατί να μην τους παρέχονται κίνητρα, οικονομικά ή μη, ώστε ναι μεν να παραμείνουν σε καθεστώς σύνταξης, όμως να συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται για εκπαίδευση και έρευνα, μιας και διαθέτουν τεράστια εμπειρία και κυρίως πρόκειται για ανθρώπους που θέλουν να προσφέρουν στο κοινωνικό σύνολο.
Τέλος, έχει ακουστεί μια αρκετά ενδιαφέρουσα άποψη η οποία χρήζει επεξεργασίας, ότι δηλαδή θα μπορούν κάποιοι μέσα στο στρατό να κερδίζουν μόρια και ορισμένες υποτροφίες από το ΥΠΕΘΑ για πανεπιστήμια, το οποίο ακούγεται εξαιρετικό, αλλά χρειάζονται πρώτα αρκετές δικλείδες ασφαλείας γιατί ζούμε στην Ελλάδα, ενώ θα μπορούσανε να παρέχονται και επαγγελματικές πιστοποιήσεις κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής θητείας με σκοπό την ανταλλαγή χρόνου - έργου με όφελος για τον οπλίτη.
Και μιας και μιλήσαμε για δικλείδες ασφαλείας, κάποια εξαιρετικά μυαλά στη χώρα μας, τα οποία ασχολούνται με την τεχνητή νοημοσύνη ήδη έχουν εκπονήσει μελέτες ώστε τα στοιχεία και τα αξιώματα των στρατευσίμων (μόνιμων ή κληρωτών), να αξιολογούνται από ένα σύστημα στο οποίο θα περιορίζεται ο ανθρώπινος παράγοντας και επιτέλους θα αποκτήσουμε όσο το δυνατόν πιο αξιοκρατικές μεταθέσεις και προαγωγές.
Το πιο σημαντικό κομμάτι σε κάθε προσπάθεια είναι ο άνθρωπος, για αυτό και ήταν το επίκεντρο όλων των προτάσεων που αναφέρθηκαν στο σημερινό άρθρο. Όμως δε γίνεται συνέχεια οι Ε.Δ. να στηρίζονται στον ανθρώπινο παράγοντα και να μη διαθέτουν μέσα. Για το λόγο αυτό διαβάστε και το δεύτερο μέρος του αφιερώματός μου που θα δημοσιευθεί σύντομα, το οποίο αναλύει διεξοδικά ένα μεγάλο κεφάλαιο της ελληνικής οικονομίας, κοινωνίας, εξωτερικής πολιτικής κτλ. Πως δηλαδή, θα αναστηθεί η ελληνική αμυντική βιομηχανία. Υπόσχομαι ότι θα έχει ενδιαφέροντα στοιχεία.
