Η ισχύς είναι μια λέξη που χρησιμοποιείται σε πλήθος εκφράσεων και δηλώνει δύναμη (σωματική, υλική , πνευματική, κλπ), εξουσία, επιβ...
Η ισχύς είναι μια λέξη που χρησιμοποιείται σε πλήθος εκφράσεων και δηλώνει δύναμη (σωματική, υλική , πνευματική, κλπ), εξουσία, επιβολή, επιρροή και εγκυρότητα . Παράγεται από το ρήμα ίσχω που σημαίνει περιορίζω, αναχαιτίζω, εμποδίζω, απωθώ με βία.
Ο προσδιορισμός του χώρου και του είδους της ισχύος γίνεται είτε με την προσθήκη ενός επιθέτου που προηγείται της λέξης αυτής π.χ ηλεκτρική ισχύς, αμυντική ισχύς, στρατιωτική ισχύς, ναυτική ισχύς, νομική ισχύς, εθνική ισχύς, εναέρια ισχύς, μαχητική ισχύς, κ.ο.κ, είτε με την προσθήκη ενός ουσιαστικού στη γενική πτώση που έπεται της λέξης ισχύς π.χ, ισχύς του στρατού, ισχύς πυρός, ισχύς κρούσεως, ισχύς των όπλων, ισχύς του νόμου, κ.ο.κ.
Αν και σημασιολογικά οι λέξεις δύναμη και ισχύς διαφέρουν, εντούτοις δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου χρησιμοποιούμε τις δύο αυτές λέξεις για να εκφράσουμε ακριβώς το ίδιο πράγμα. Ο μόνος χώρος όπου η δύναμη και η ισχύς δεν συγχέονται μεταξύ τους είναι οι φυσικές επιστήμες.
Λόγω της ευρείας χρήσης τής υπόψη λέξης υπάρχουν παρά πολλοί ορισμοί που χρησιμοποιούνται για να προσδιορίσουν τα χαρακτηριστικά της. Όμως, για την οικονομία του χώρου και του λόγου θα αρκεσθούμε στην παράθεση ενός μόνο ορισμού ο οποίος, κατά την άποψή μας, ικανοποιεί παρά πολλές περιπτώσεις εφαρμογής της και ιδίως στο χώρο των διεθνών σχέσεων και της στρατηγικής . Σύμφωνα, λοιπόν, με τον καθηγητή του Χάρβαρντ Σαμιουέλ Χάντιγκτον ως ισχύς ορίζεται η ικανότητα που έχει ένας άνθρωπος ή ομάδα ανθρώπων να αλλάξει τη συμπεριφορά ενός άλλου ανθρώπου ή ομάδας ανθρώπων . Η αλλαγή της συμπεριφοράς μπορεί να γίνει είτε με παρότρυνση (πειθώ, αμοιβή) είτε με εξαναγκασμό(τιμωρία, βία). Ένας άλλος καθηγητής του Χάρβαρντ και διπλωμάτης ο Τζόζεφ Νάι διακρίνει την κρατική ισχύ σε σκληρή και ήπια. Σκληρή καλείται η ισχύς που στηρίζεται στη δύναμη της διαταγής, η οποία με τη σειρά της βασίζεται στην οικονομική και στρατιωτική υπεροχή. Ενώ ήπια καλείται η ισχύς κατά την οποίαν η αλλαγή της συμπεριφοράς των άλλων κρατών γίνεται οικειοθελώς με την επίκληση της κουλτούρας και της ιδεολογίας . Για να είναι , όμως, ελκυστικές η κουλτούρα και η ιδεολογία ενός κράτους πρέπει αυτές να φαίνεται ότι είναι συνυφασμένες με την υλική επιτυχία και την επιρροή. Αυτό με απλά λόγια σημαίνει ότι η ήπια ισχύς για να είναι πραγματική ισχύς πρέπει να στηρίζεται στη σκληρή ισχύ. Στη συνέχεια ο Νάι επινόησε μια νέα μορφή ισχύος, την έξυπνη ή ευφυή ισχύ, η οποία αποτελεί συνδυασμό της ήπιας και της σκληρής ισχύος.
Tο σύνολο των δυνατοτήτων (υλικών, πνευματικών, διπλωματικών, στρατιωτικών, κλπ) ενός έθνους απαρτίζει το λεγόμενο εθνικό δυναμικό του. Τα στοιχεία του εθνικού δυναμικού που χρησιμοποιούνται για την επίτευξη των στρατηγικών στόχων και τη διασφάλιση των εθνικών του συμφερόντων αποτελούν την εθνική ισχύ. Συνεπώς, μεταξύ εθνικού δυναμικού(Ε.Δ) και εθνικής ισχύος(Ε.Ι) ισχύει η μαθηματική σχέση Ε.Δ Ε.Ι . Η ισχύς υπολογίζεται με βάση τους πόρους ( στρατιωτικούς, οικονομικούς, διπλωματικούς, κλπ) που διαθέτει ένα κράτος σε σύγκριση με τους πόρους ενός άλλου κράτους του οποίου τη συμπεριφορά θέλει να επηρεάσει. Eκ τούτου συνάγεται ότι η ισχύς είναι σχετική, καθόσον συγκρίνεται πάντοτε με την ισχύ τών άλλων κρατών π.χ άλλη είναι η ισχύς της Ελλάδας έναντι των Σκοπίων και άλλη έναντι της Τουρκίας .
Η εθνική ισχύς αποτελείται από την πολιτική και στρατιωτική ισχύ, οι οποίες διαφέρουν ως προς το σκοπό , τα μέσα και τον τρόπο χρησιμοποίησής τους για την επίτευξη του σκοπού. Η πολιτική ισχύς περιλαμβάνει την οικονομική, τη διπλωματική, την πολιτιστική και την τεχνολογική ισχύ. Ενώ η στρατιωτική υποδιαιρείται στη χερσαία, τη ναυτική και την αεροπορική ισχύ, η διάκριση αυτή γίνεται με βάση τα μέσα και το χώρο στον οποίον ενεργούν αυτά. Επειδή ο έλεγχος και η διατήρηση μιας περιοχής γίνεται κατά βάση από τις χερσαίες δυνάμεις , για το λόγο αυτό ο απλός , ο μέσος, ο καθημερινός πολίτης όταν αναφέρεται στο στρατό και στην ισχύ του εννοεί (κακώς βέβαια) το στρατό ξηράς και την χερσαία ισχύ αντίστοιχα.
Στη συνέχεια θα αναφερθούμε σε ορισμένους όρους οι οποίοι είναι «δανεισμένοι» από τη Φυσική και έχουν άμεση σχέση με την ισχύ, τέτοιοι όροι είναι η εξισορρόπηση, η ισορροπία , το ισοζύγιο και η σταθερότητα .
Εξισορρόπηση είναι μια ενέργεια κατά την οποία ο υπολειπόμενος σε ισχύ προχωρά σε τέτοιες κινήσεις ώστε να αυξήσει την ισχύ του και να την φέρει στο αυτό επίπεδο με εκείνη του αντιπάλου του. Η εξισορρόπηση επιτυγχάνεται είτε με την αύξηση δυνάμεων, εξοπλισμών, κλπ (εσωτερική εξισορρόπηση), είτε με τη σύναψη συμμαχιών, συμφωνιών, κλπ (εξωτερική εξισορρόπηση), είτε με συνδυασμό αυτών. Η εξισορρόπηση γίνεται πάντα προς τα πάνω, γίνεται με τον ισχυρότερο. Το αποτέλεσμα της εξισορρόπησης καλείται ισορροπία ή ισοζύγιο ισχύος. Επομένως, ισορροπία ισχύος είναι μία κατάσταση ισοτιμίας μεταξύ δύο ανταγωνιστικών δυνάμεων ή κρατών δια της οποίας επέρχεται η σταθερότητα στην περιοχή. Η ισορροπία ισχύος πολλές φορές αναφέρεται και ως ισορροπία δυνάμεων.
Παρενθετικά σημειώνεται ότι προκειμένου να γίνει πλήρως κατανοητό το νόημα και το περιεχόμενο των σχετικών με την ισχύ όρων συνιστάται μια σύντομη αναδρομή στο έργο του Θουκυδίδη «Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου» και ιδιαίτερα στα κεφάλαια που αναφέρονται στην αποστασία της Μυτιλήνης, στο διάλογο των Αθηναίων – Μηλίων και στο λόγο του Νικία για την εκστρατεία στη Σικελία. Από τα κείμενα αυτά γίνεται κατανοητό ότι πρώτον, όλα υποκινούνται από το συμφέρον, δεύτερον, το δίκαιο έχει αξία όταν αφορά ίσους σε δύναμη, διαφορετικά ισχύει το Θουκυδίδειο δόγμα «ο ισχυρός προχωρά όσο του επιτρέπει η δύναμή του και ο αδύναμος υποχωρεί όσο του επιβάλλει η αδυναμία του» και τρίτον, η συμπεριφορά του ανθρώπου καθοδηγείται από το κέρδος, το φόβο και τη δόξα .
Στρατιωτική ισχύς είναι ικανότητα των Ενόπλων Δυνάμεων ενός κράτους για την εκπλήρωση της αποστολής τους. Η στρατιωτική ισχύς αποτελείται από τρείς συνιστώσες. Την ποσοτική, δηλαδή, τον αριθμό των ανδρών/γυναικών, των όπλων των πόρων και των εφοδίων, την τεχνολογική αποτελεσματικότητα και περιπλοκότητα των όπλων και των εφοδίων και την ποιοτική διάσταση , δηλαδή, την οργάνωση, την πειθαρχία, το ηθικό την εκπαίδευση, την ηγεσία και τον αποτελεσματικό έλεγχο. Ο τρόπος χρησιμοποίησης της στρατιωτικής ισχύος εκ μέρους ενός κράτους προς επίτευξη των πολιτικών του στόχων συνιστά τη στρατιωτική στρατηγική* τού κράτους αυτού.
Από τη σύντομη αυτή αναφορά βλέπουμε ότι η στρατιωτική ισχύς είναι μια συνάρτηση με σταθερές και μεταβλητές παραμέτρους, δηλαδή, αποτελείται από δύο ειδών στοιχεία. Στοιχεία τα οποία είναι μετρήσιμα (απτά/ χειροπιαστά, π.χ ο αριθμός των αρμάτων ) και στοιχεία που δεν μπορούν να καθορισθούν επακριβώς (απροσδιόριστα/ περιγραφικά, π.χ το ηθικό, ). Επίσης παρατηρούμε ότι όλες οι παράμετροι της ισχύος με το χρόνο μεταβάλλονται, αλλάζουν ή εξελίσσονται με εξαίρεση την καρδιά του ανθρώπου η οποία διαχρονικά μένει ίδια.
Στο σημείο αυτό κρίνεται σκόπιμο να επισημανθεί ότι ο όρος δύναμη, υπό τη στενή του έννοια, χρησιμοποιείται μόνο για τον επακριβή προσδιορισμό της ποσοτικής /αριθμητικής διάστασης στοιχείων της στρατιωτικής ισχύος, π.χ 300 άνδρες, 5 Λόχοι, κλπ.
Επιπλέον των μορφών ισχύος που είδαμε στις προηγούμενες παραγράφους στη θεωρία του πολέμου θα συναντήσουμε και τους όρους μαχητική ισχύς, σχετική μαχητική ισχύς, αποτρεπτική ισχύς, αμυντική ισχύς, επιθετική ισχύς, πυρηνική ισχύς, ισχύς πυρός και ισχύς κρούσεως.
Σύμφωνα με τη στρατιωτική ορολογία μαχητική ισχύς είναι η συνισταμένη της φυσικής αποδόσεως των μέσων και του προσωπικού που διατίθενται σε έναν διοικητή και του ηθικού του έμψυχου υλικού. Αυτή υπεισέρχεται στην εκτίμηση της τακτικής καταστάσεως και σχετίζεται άμεσα με τις αρχές του πολέμου «ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ» και «ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΔΥΝΑΜΕΩΝ»
Με μια απλή διερευνητική ματιά στον παραπάνω ορισμό διαπιστώνουμε ότι για να επιτευχθεί η μέγιστη απόδοση των μέσων και του προσωπικού απαιτείται σθεναρά και δραστήρια διοίκηση, άριστη συντήρηση και λειτουργία του υλικού, γνώση του χειρισμού και της τακτικής χρησιμοποίησής του, πειθαρχημένο προσωπικό, υψηλό ηθικό και πνεύμα μονάδος στοιχεία που αποκτώνται με την εκπαίδευση. Συνεπώς, μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι η εκπαίδευση παίζει σημαντικό ρόλο στην ύψωση της στάθμης της μαχητικής ικανότητας μιας Μονάδας, καθόσον αυτή συμβάλλει στην ενάσκηση της διοικήσεως, την εδραίωση της πειθαρχίας και την ανύψωση του ηθικού του .
Αξίζει να υπογραμμισθεί ότι ο όρος Μονάδα είναι μαθηματικός όρος, που σημαίνει ότι η Μονάδα είναι ένα, ενιαίο και αδιαίρετο σύνολο που πρέπει να σκέφτεται, να ενεργεί και να συμπεριφέρεται κατά τον ίδιο τρόπο προκειμένου να επιτυγχάνει κάθε φορά το μέγιστο δυνατό αποτέλεσμα .
Οι παράγοντες που επηρεάζουν κατά άμεσο τρόπο τη μαχητική ισχύ μιας Μονάδας είναι το έδαφος, ο πληθυσμός, ο καιρός και το κλίμα, ο συντονισμός και ο έλεγχος των διάφορων κλιμακίων σε όλη την κλίμακα της ιεραρχίας και η τρωτότητα και ο κίνδυνος. Οι παράγοντες αυτοί θα πρέπει νε εξετάζονται κατά ορθό τρόπο και σε συνδυασμό με τις αρχές του πολέμου προκειμένου να εξασφαλίζουν την επίτευξη της μέγιστης μαχητικής ισχύος.
Σχετική μαχητική ισχύς καλείται το συμπέρασμα που προκύπτει από τη σύγκριση της μαχητικής ισχύος δύο αντιπάλων. Ο διοικητής ενός κλιμακίου εκτιμά τη μαχητική ισχύ του τμήματός του εν σχέσει προς την μαχητική ισχύ του εχθρού που πρόκειται να αντιμετωπίσει. Προκειμένου να καθορίσουμε τη σχετική μαχητική ισχύ συγκρίνουμε τη δύναμη, τη σύνθεση, τη διάταξη, τις ενισχύσεις, την διοικητική μέριμνα , την εκπαίδευση και το ηθικό αμφοτέρων των αντιπάλων . Υπόψη ότι η μαχητική ισχύς κάθε αντιπάλου δεν είναι απόλυτος αλλά σχετική, διότι κατά τον καθορισμό της λαμβάνονται υπόψη παράγοντες μη δυνάμενοι να καθορισθούν επακριβώς, δηλαδή να μετρηθούν, γι΄αυτό και η διατύπωση της σχετικής μαχητικής ισχύος γίνεται περιφραστικά. Μετά από τη διατύπωση της σχετικής μαχητικής ισχύος είναι δυνατόν να σχηματισθεί η εντύπωση περί του τρόπου κατά τον οποίο θα ενεργήσουμε για να φέρουμε σε πέρας την αποστολή μας.
Αποτρεπτική ισχύς, είναι η ικανότητα των Ενόπλων Δυνάμεων μιας χώρας για την εκτέλεση της αποστολής της αποτροπής, δηλαδή, να χρησιμοποιούν αποτελεσματικά την απειλή μιας άμεσης και συντριπτικής ανταπόδοσης, ώστε ο αντίπαλος να πείθεται ή να εξαναγκάζεται να αλλάξει στρατηγική . Προκειμένου να λειτουργεί η αποτροπή , θα πρέπει ο αποτρέπων να διαθέτει συνεχώς μια καταστρεπτική ικανότητα υψηλού επιπέδου, δηλαδή, ικανότητα πρόκλησης συντριπτικής καταστροφής του επιτιθεμένου. Η αποτροπή είναι ψυχολογική έννοια που εδράζεται στην αξιοπιστία. Συνεπώς, η αποτροπή είναι επιτυχής αν είναι αξιόπιστη, δηλαδή , αν ο εκφοβισμός και μόνο με την απειλή φέρει το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Αξιόπιστη, λοιπόν, αποτροπή σημαίνει ότι ο αντίπαλος έχει πεισθεί ότι η διατυπωθείσα απειλή είναι πραγματική και ότι δεν πρόκειται περί μπλόφας. Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι η αποτρεπτική ισχύς μιας χώρας αποτελεί εγγύηση όχι μόνο για την προάσπιση της εδαφικής ακεραιότητας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων της αλλά και παράγοντα ειρήνης και σταθερότητας για την ευρύτερη περιοχή της.
Η αμυντική και επιθετική ισχύς ορίζονται κατά ανάλογο τρόπο με την αποτρεπτική ισχύ με βάση την αποστολή της άμυνας και της επίθεσης αντίστοιχα.
Ο όρος αμυντική ισχύς χρησιμοποιείται επίσης για να υποδηλώσει και την ισχύ μιας τοποθεσίας ή περιοχής κατά την άμυνα. Η άμυνα σε μια τοποθεσία πρέπει να θεωρείται ως ένα ενιαίο σύνολο προκειμένου να είναι του αυτού βαθμού ισχύος από το ένα άκρο της στο άλλο, προς τούτο πρέπει να ισχύει η σχέση, Αμυντική Ισχύς = Φυσική Ισχύς (έδαφος) + Δυνάμεις. Αυτό με απλά λόγια σημαίνει ότι, όπου το έδαφος είναι ισχυρό τοποθετούμε λίγες δυνάμεις , ενώ όπου το έδαφος είναι ενεργητικό πολλές δυνάμεις ώστε η τοποθεσία να έχει παντού τον αυτό βαθμό οργάνωσης.
Πυρηνική ισχύς είναι η ικανότητα μιας χώρα που εκπηγάζει από τα καταστρεπτικά αποτελέσματα των κατεχόμενων υπ΄ αυτής πυρηνικών όπλων. Υπάρχουν τριών ειδών πυρηνικά όπλα: Πρώτον, η ατομική βόμβα που βασίζεται στο φαινόμενο της σχάσης και χρησιμοποιεί ουράνιο(U 235), δεύτερον η βόμβα υδρογόνου που βασίζεται στο φαινόμενο της θερμοπυρηνικής σύντηξης και χρησιμοποιεί βαρείς πυρήνες υδρογόνου τοποθετημένους μέσα σε μανδύα από σχάσιμη ύλη(U 235) και τρίτον, η βόμβα νετρονίου (ουδετερόνιο) που και αυτή βασίζεται στη σύντηξη αλλά χωρίς μανδύα σχάσιμης ύλης. Όσον αφορά την ενέργεια (μηχανική, θερμική και ραδιενέργεια) που εκλύεται έχει αποδειχθεί ότι 1Kg σχάσιμης ύλης ισοδυναμεί 20.000
Ισχύς πυρός, με τον όρο αυτόν εννοούμε την ποικιλία και τον όγκο πυρών εξ όλων των διαθεσίμων όπλων (αμέσου και εμμέσου βολής) καθώς και την ικανότητα ταχείας και ακριβούς συγκέντρωσης και μεταφοράς τρομακτικών πυρών προς οιανδήποτε κατεύθυνση.
Ισχύς κρούσεως, υπό την ευρεία του όρου έννοια εννοούμε τη συνολική δύναμη που έχει στη διάθεσή της μια Μονάδα και την οποία μπορεί να ρίξει στη μάχη προκειμένου να εκπληρώσει την αποστολή της (άμυνα , επίθεση, κλπ). Η ισχύς κρούσεως είναι συνυφασμένη με την ορμή και την ταχύτητα ενεργείας. Επίσης, ό όρος η ισχύς κρούσεως αποτελεί και χαρακτηριστικό των τεθωρακισμένων, που αναφέρεται και ως ψυχολογική επίδραση λόγω του ψυχικού κλονισμού που επιφέρουν τα άρματα στον αντίπαλο δια της αιφνιδιαστικής, βίαιης και κατά μάζας δράσης τους.
Για κατακλείδα θα χρησιμοποιήσουμε το ρητό « Η ΙΣΧΥΣ ΕΝ ΤΗ ΕΝΩΣΕΙ» που είναι το επιμύθιο του πάντα επίκαιρου και διδακτικού μύθου του Αισώπου «ΓΕΩΡΓΟΥ ΠΑΙΔΕΣ ΣΤΑΣΙΑΖΟΝΤΕΣ».
Δημητρόπουλος Ιωάννης
Αντιστράτηγος ε.α – Μαθηματικός.
*Σχετικό Άρθρο. Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΕΝΙΚΑ ΚΑΙ Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ, στο kranosgr
