ΠΙΝΔΟΣ, ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ ΤΟΥ 1940
ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΩΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΚΑΙ Η ΤΑΞΙΑΡΧΙΑ ΙΠΠΙΚΟΥ
Του Στέργιου Β. Παπαστεργίου, Προέδρου του Σ.Ε.Α.Ν. Γρεβενών και φιλολόγου
Γεμάτη με κορφές που φτάνουν στα σύννεφα, γεμάτη με δάση πυκνά, πρόμαχος της Ελλάδας από τον καιρό των Πρωτοελλήνων, η οροσειρά της Πίνδου απλώνεται. Βαθιές χαράδρες, φαράγγια απάτητα, γκρεμοί αυλακώνουν το τραχύ της δέρμα.
Στη δύσβατη αυτή γη γράφτηκε το Έπος της Πίνδου του 1940-41 από τον Ελληνικό Στρατό και τους Έλληνες.
Στον τομέα της Πίνδου οι στρατιωτικές επιχειρήσεις εναντίον των εισβολέων-φασιστών Iταλών και της περιβόητης 3ης Μεραρχίας Αλπινιστών Τζούλια τελείωσαν στις 10 Νοεμβρίου 1940 με περιφανή νίκη των ελληνικών Στρατευμάτων.
Η μεγάλη Στρατιωτική μονάδα, που έδρασε στην περιοχή Γρεβενών, στο ύψωμα της Αννίτσας και Σκούρτζας και προς την Βασιλίτσα και την Σαμαρίνα ήταν η Ταξιαρχία Ιππικού. Διοικητής της Ταξιαρχίας ήταν ο Συνταγματάρχης Σωκράτης Δημάρατος, από τη Βούρμπιανη Κόνιτσας. Στα υψώματα που βρίσκονται δυτικά και νοτιοδυτικά της Αννίτσας (1728μ) (προς Σαμαρίνα και Δίστρατο - Ρέντα, Βασιλίτσα, Γομάρα- ) διεξήχθησαν από τις 2-10 Νοεμβρίου 1940 οι επιχειρήσεις των μονάδων της Ταξιαρχίας Ιππικού εναντίον της περιβόητης 3ης Μεραρχίας Αλπινιστών Τζούλια.
Η αποστολή της Μεραρχίας Τζούλια ήταν να κινηθεί από την περιοχή Ερσέκα – Λεσκοβίκι της Αλβανίας - Κεράσοβο - Φούρκα –Ελεύθερο- Παλαιοσέλι - Άρματα - αυχένας Ρωμηού - Σαμαρίνα - Δίστρατο και εκατέρωθεν του όρους Σμόλικα (υψ. 2637 μ.) να εισχωρήσει στο ελληνικό έδαφος , να προχωρήσει προς Βοβούσα - πηγές Αώου και να καταλάβει το Μέτσοβο (ο αντικειμενικός στόχος), για να αποκόψει το δρομολόγιο που οδηγούσε από τη Θεσσαλία στα Ιωάννινα , άρα επικοινωνία και ανεφοδιασμό των δυνάμεων της Ηπείρου και της VIII Μεραρχίας Ηπείρου.
Η πρόβλεψη του Β` Σώματος Στρατού να κινηθούν οι ιππείς της Ταξιαρχίας Ιππικού με οχήματα από Κοζάνη προς το Δοτσικό Γρεβενών, ανεξάρτητοι από τους ίππους, ήταν καθοριστικός παράγοντας επιτυχίας στον τομέα της Πίνδου, γιατί διαφορετικά η επάνδρωση της τοποθεσίας θα γινόταν μετά τρεις ημέρες και τα αποτέλεσμα θα ήταν δυσμενή για όλη την ελληνική αμυντική διάταξη.
Το απόγευμα της 1ης Νοεμβρίου, η Ταξιαρχία Ιππικού βρίσκονταν στο ύψωμα Σκούρτζα (1800μ.) με τούς Ιταλούς να έχουν καταλάβει ήδη τη Σαμαρίνα. Το ψύχος κατά τη νύκτα κατέστη δριμύτατο λόγω του πνέοντος σφοδρού ανέμου. Από της 2 Νοεμβρίου άρχισαν οι επιθετικές ενέργειες της Ταξιαρχίας από την γραμμή εξορμήσεως – επιθέσεως ( ύψωμα Αννίτσα –Σκουρτζα) και στις 4 Νοεμβρίου καταλαμβάνεται – ελευθερώνεται η Σαμαρίνα από τον Ελληνικό Στρατό (Ταξιαρχία Ιππικού).
Για την περίλαμπρη αυτή νίκη βοήθησαν και οι κάτοικοι των χωρίων των Γρεβενών. Οι άμαχοι αυτοί αποτέλεσαν την αφανή εφεδρεία, η οποία συνετέλεσε αποφασιστικά στον επιτυχή και άμεσο εφοδιασμού, τις πρώτες κρίσιμες ημέρες του πολέμου,(πρέπει να μνημονεύσουμε όμως ότι αυτή η ενεργή συμμέτοχη των κάτοικων της περιοχής δεν ήταν τυχαία ή συμπτωματική, αλλά αποτέλεσμα συστηματικής προετοιμασίας και μυστικής οργάνωσης από την Κυβέρνηση Μεταξά και τη Στρατιωτική διοίκηση.)
Στις 28 Οκτωβρίου το πρωί στα χωρία μας χτύπησαν οι καμπάνες για την έναρξη του πολέμου. Ο κόσμος πετάχτηκε έξω από τα σπίτια, στους δρόμους και τις πλατιές των χωρίων. Οι χωροφύλακες συγκεντρώνουν τους κατοίκους στην πλατεία και διαβάζουν οδηγίες αυτοπροστασίας : όταν θα έρχονται τα αεροπλάνα των εχθρών –Ιταλών θα πέφτετε όλοι καταγής σαν πεθαμένοι ,για να μην σας βλέπουν οι πιλότοι των αεροπλάνων και σας χτυπάνε.
Στις 29-30 Οκτωβρίου ακούγονταν στα χωρία ο ήχος από τα τουφέκια και τα πυροβόλα όπλα των ιταλών της μεραρχίας Τζούλια που είχαν καταλάβει τη Σαμαρίνα .
Από τους χωροφυλακές των χωρίων μοιράστηκαν στους άνδρες των χωριών όπλα και πήραν οδηγίες να τοποθετηθούν στους γύρω από το χωριό λόφους και, όταν έρχονται τα ιταλικά αεροπλάνα να αρχίζουν να τα πυροβολούν αυτά.
Ενα χρόνο πριν την έναρξη του πολέμου, δηλαδή το 1939, άρχισε να γίνεται συστηματική προετοιμασία στα χωριά μας για τον πόλεμο που ερχόταν, με τρόπο όμως που να μην κινούν την υποψία των Ιταλών, γιατί υπήρχαν κατάσκοποι και πληροφοριοδότες των Ιταλών στην περιοχή. Και οι ίδιοι οι κάτοικοι στα χωριά δεν καταλάβαιναν, γιατί γίνονται όλες αυτές οι προετοιμασίες.
Έτσι για παράδειγμα
Από το 1939 με εντολή των Κρατικών αρχών προετοιμάζονται και κατασκευάζονται δρόμοι για αυτοκίνητα και μουλαρόδρομοι από την πόλη των Γρεβενών προς τα χωριά Δοτσικό ,Περιβόλι, Αβδέλλα και τη Βασιλίτσα με τη βοήθεια των κατοίκων (των νέων ,γερόντων και γυναικών ,ακόμη και παιδιών) από τα γύρω χωρία.
Στο μεταξύ ενημέρωσαν οι τοπικές αρχές των χωρίων τους κατοίκους να μην φυτέψουν στις γλάστρες λουλούδια αλλά σπόρους από καλαμπόκι, γιατί κάτι μεγάλο θα γίνονταν σύντομα.
Οι γυναίκες των χωριών πήραν εντολή να ετοιμάζουν ρούχα (κάλτσες, φανέλες) αλεύρι και ψωμί για να τα μεταφέρουν στους στρατιώτες στο μέτωπο, όταν αυτό χρειαστεί.
Στις 29-30 Οκτωβρίου δόθηκε εντολή από την τοπική χωροφυλακή να πάνε γυναίκες από τα χωρία με τα μουλάρια στην περιοχή Καστράκι Γρεβενών( εκεί που είναι σήμερα το υπαίθριο θέατρο) και να φορτώσουν πυρομαχικά από τις πρόχειρες αποθήκες του Ελληνικού Στρατού που είχαν στηθεί εκεί, να τα μεταφέρουν έως το πρωί στο μέτωπο ( Αννίτσα , Δοτσίκο ,Περιβόλι Αβδέλλα ,Φιλιππαίοι) , για να εφοδιαστεί ο Ελληνικός Στρατός που θα ανέβαινε εκεί το πρωί στη 1 Νοεμβρίου.
Από το χωριό ,Δοτσικό, χρησιμοποιήθηκε ο κάτοικος Ιωάννης Λάγγας ως οδηγός του διοικητή της Ταξιαρχίας Ιππικού από το χωριό προς το ύψωμα Σκούρτζα που μετά από πορεία δυόμιση ωρών έφτασαν στο ύψωμα στις δυο το μεσημέρι.
Στις 29-30 Οκτωβρίου επίσης δόθηκε εντολή από την τοπική χωροφυλακή να μεταφέρουν οι γυναίκες από τα χωρία με τα μουλάρια τους τα ψωμιά που ετοίμασαν τις προηγούμενες ημέρες σε προκαθορισμένα σημεία μέσα στα βουνά κοντά στο μέτωπο οπού τα φύλαγε ένας χωροφύλακας (για να παραδοθούν στους στρατιώτες του μετώπου ,όταν θα έπαιρναν εντολή και τα χρειάζονταν ).
Ας μνημονεύσουμε επίσης ότι ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός κατά την δεύτερη περιοδεία του στην Δ .Μακεδονια τοποθέτησε έναν ξύλινο σταυρό στην Πίνδο, ανάμεσα στα χωριά Φιλιππαίοι, Σμίξη και την Σαμαρίνα Γρεβενών και είπε ότι ο εχθρός θα έρθει μέχρι εδώ (συμβολισμός του σταυρού του Μνημείου). Πράγματι οι στρατιώτες της Μεραρχίας Τζούλιας των Ιταλών εισβολέων έφτασαν μέχρι εκείνο το σημείο μόνο και στη συνεχεία οπισθοχώρησαν νικημένοι από τους ήρωες Έλληνες Στρατιώτες .
Τελικά, όταν ο ελληνικός στρατός ανέβηκε στη 1 Νοεμβρίου το πρωί στην Πίνδο ( περιοχή Αννίτσας -Δοτσικού –Φιλιππαίων ) συνάντησε τις γυναίκες τις Πίνδου, τις Ελληνίδες μάνες, εκεί στην πρώτη γραμμή να έχουν έτοιμα τα πυρομαχικά και το ψωμί για τον Έλληνα στρατιώτη, για τα παιδιά τους.
Ο λαός ( νέοι –γέροι –γυναίκες –γιαγιάδες ) της περιοχής μας, των χωριών μας προετοίμασε την περιοχή της Πίνδου, για να έρθει να πολεμήσει ο Ελληνικός Στρατός τους Ιταλούς Φασίστες εισβολείς.
Οι κάτοικοι δεν εγκατέλειψαν τις προγονικές τους εστίες, δεν παρέδωσαν τα Ιερά και τα όσια, δεν δείλιασαν, δεν δίστασαν, πρόταξαν τα στήθη τους και την ζωή τους. Ας αποτελεί αυτό φωτεινό δίδαγμα για όσους επιβουλεύονται την πατρίδα μας, την Ιστορία μας και δεν σέβονται αυτόν τον λαό.
Έτσι, οι κάτοικοι των χωρίων των Γρεβενών γράφουν άλλη μια χρυσή σελίδα στη πολυαιώνη ιστορία του Ελληνικού Ενδόξου και πολύπαθου γένους.
Σείεται η Πίνδος από τις νίκες του Ελληνικού Στρατού κατά των Ιταλών, από την γενναιότητα, αυταπάρνηση και μαχητικότητα των στρατιωτών μας.
Η μάχη της Πίνδου, το έπος της Πίνδου είναι πλέον γεγονός.
Το όνομα της ΠΙΝΔΟΥ υψώθηκε ιερό σύμβολο των ελεύθερων λαών και των ελεύθερων ανθρώπων σε στιγμές αγωνίας και απόγνωσης.
