Ευάγγελος Π. Γαβρίλης
Ταξίαρχος ε.α
Παιδαγωγός ΕΚΠΑ
Σύμβουλος Εργασιακής Ψυχικής Υγείας
&
Επαγγελματικού Προσανατολισμού (MSc)
«Όταν αποφασίσαμε να κάμομε την Επανάσταση δεν εσυλλογισθήκαμε, ούτε πόσοι είμεθα, ούτε πώς δεν έχομε άρματα, ούτε ότι οι Τούρκοι εβαστούσαν τα κάστρα και τας πόλεις, ούτε κανένας φρόνιμος μας είπε "πού πάτε εδώ να πολεμήσετε με σιταροκάραβα βατσέλα;", αλλά ως μία βροχή έπεσε εις όλους μας η επιθυμία της ελευθερίας και όλοι και ο κλήρος μας και οι προεστοί και οι καπεταναίοι και οι πεπαιδευμένοι και οι έμποροι, μικροί και μεγάλοι, όλοι, εσυμφωνήσαμε εις αυτό το σκοπό και εκάμαμε την Επανάσταση....» .
Με αυτά τα λόγια, στις 7 Οκτωβρίου 1838, ξεκινά την ομιλία του στην Πνύκα, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ένας αγωνιστής που σε όλη του την ζωή πολέμησε για την ελευθερία της Πατρίδος του και την πίστη του Χριστού την Αγία, ήταν δε καθομολογούμενα, ΗΓΕΤΗΣ. Τι είναι όμως αυτό που χαρακτηρίζει τον Ηγέτη; Τι είδους προσωπομετρικό γράφημα συμπεριφοράς έχει ο Ηγέτης ;
Δύσκολες απαντήσεις και κάθε άλλο παρά απλές, καθότι η φαινομενικότητα της ορθότητας πολλές φορές δεν συμβαδίζει με την αλήθεια της ψυχής και του συναισθήματος. Όπως οι άγιοι της εκκλησίας μας, που ενώ η λόγια έκφρασή τους καταδεικνύει την ταπεινότητα της ψυχής τους, εντούτοις θα πρέπει να περάσουν χρόνια και να δοκιμασθούν στις συνειδήσεις των πιστών ώστε να αγιοποιηθούν επίσημα. Υπάρχουν άραγε δικλίδες αναγνωρισημότητας του προφίλ του ηγέτη ή ο καθένας από μας οριοθετεί την εικόνα του ηγέτη, ως προβολικό συναίσθημα του «εγώ». Μήπως έτσι διαγράφεται ένας λόγος στον οποίο πάντοτε θα υπάρχει ένας αντίλογος ή μήπως λόγος και αντίλογος συνθέτουν αρμονικά ο ένας τον άλλον για την απάντηση. Ας πάρουμε λοιπόν τα πράγματα από την αρχή.
Ο Ηγέτης είναι η πιο ανθρωποκεντρική διάσταση της διοικητικής. Είναι η εκπεφρασμένη τέχνη το να κερδίζεις την εμπιστοσύνη των μελών της ομάδας σου. Είναι η τεχνουργία να ευθυγραμμίζεις τους στόχους της ομάδας με τις υγιείς φιλοδοξίες και τους ατομικούς στόχους των μελών της. Να εκμαιεύεις την ολόψυχη συμμετοχή και την αφοσίωσή τους στην εκπλήρωση των κοινών στόχων. Να επικοινωνείς με οράματα που μπορούν να υιοθετηθούν και να τους παρακινείς στο συλλογικό όραμα.
Στοιχεία έκφρασης του ηγέτη είναι η υποστηρικτική συμπεριφορά, η ενθάρρυνση και η συναισθηματική υποστήριξη των μελών, η ανάληψη λελογισμένων ρίσκων. Η δράση. Η κινητοποίηση του «εγώ» και η μετατόπιση του στο «εμείς». Η ικανότητα ανάδειξης των ατομικών ταλέντων. Η προώθηση αξιών που συνεισφέρουν στην ευημερία της ομάδας. Η σύλληψη οραμάτων που δίνουν συλλογική προοπτική. Η μετάγγιση πηγαίου ενθουσιασμού. Ευελιξία και προσαρμοστικότητα στις μεταβολές των συνθηκών δίχως να υπονομεύεται κάποιο βασικό πλέγμα αρχών. Ο σεβασμός των ιδιαιτεροτήτων των μελών, μέσα στα πλαίσια των ομαδικών επιδιώξεων και χωρίς να τίθεται σε κίνδυνο η επίτευξη του επιθυμητού στόχου.
O Ηγέτης αναδομεί την δημιουργική του σκέψη ώστε αυτή, σύμφωνα με τον Ιταλό ψυχίατρο – φιλόσοφο BONO, να μετατρέπεται σε πραξιακή εφαρμόσιμη συμπεριφορά. Αυτή η συμπεριφορά μετατρέπεται σε βίωμα και πράξη, μέρος του «εγώ», το «συνειδέναι».
Ο Πολώνιος, για παράδειγμα στον Άμλετ του Σαίξπηρ, πριν φύγει ο γιος του για το κολλέγιο τον συμβούλεψε: «Πρόσεξε, αυτό πάνω απ’ όλα, να είσαι αληθινός με τον εαυτό σου κι αυτό που θα επακολουθήσει τότε, όπως η νύχτα (ακολουθεί) τη μέρα, είναι ότι τότε δεν θα μπορείς να είσαι ψεύτικος προς κανένα άνθρωπο» δηλαδή με άλλα λόγια, εάν είσαι ειλικρινής με τον εαυτό σου, αν προσπαθήσεις να τα βρεις τον εαυτό σου και είσαι συνεπής μαζί του, τότε θα είσαι συνεπής και με τους άλλους. Αυτή η συνέπεια λόγων και πράξεων ξεχωρίζει την ηγετική δόμηση της συμπεριφοράς.
Η αποτύπωση της εικόνας κάποιου ως ηγέτη αποτελεί μια αέναη διαδικασία και στην οποία διαδικασία προσμετρούνται, όχι μόνο τα επαγγελματικά στοιχεία αλλά επιπλέον τα ηθικά και πνευματικά χαρίσματα, ώστε έτσι να αποκωδικοποιείται το «ΟΛΟΝ», σύμφωνα με την θεωρία της GESTALT, το οποίο «ΟΛΟΝ» είναι κάτι περισσότερο από το άθροισμα των μερών των διαφόρων συναισθηματικών – νοητικών πτυχών της ανθρώπινης προσωπικότητας.
O Ηγέτης προφανώς δεν αντανακλά στην φράση « τον είχα κοντά μου ένα χρόνο, τον ξέρω και είναι…. καλό παιδί», αλλά η σημειολογία του ολιστικού περιγράμματος αφορά τις μαθησιακές γνώσεις που κατέχει (παιδεία), την ευρύτητα της νοητικής του ικανότητας, την αξιοσύνη της καρδιά του, την ηρεμία της έκφρασης του νου του, την ανθρωπιά που κοσμεί τον χαρακτήρα του, την κατανόηση των εκφραστικών του λόγων, την αντικειμενικότητα των εργασιακών του σχέσεων, την αποτελεσματική απόκριση στο ερέθισμα και πληθώρα άλλων μετρήσιμων στοιχείων που σε αποληκτική πράξη, η όποια διαφοροποίηση του ατόμου θα πρέπει να είναι «επί του μετρήσιμου προσοντολογίου διαφοροποίησης αυτού » και όχι η στιγμιαία απόκριση μιας συναισθηματικής φόρτισης κάποιου βολεμένου περιβαλλοντικού ερεθίσματος.
Σήμερα; σήμερα έχομε Ηγέτες ή τείνουμε προς την διαχείριση μια ηγετικής θέσης με επιδέξιους «manager» μιας αδέξιας σημασιολογίας του προτύπου του ηγέτη; μήπως ο στυγνός, περιχαρακωμένος «ηγέτης» μιας διευθυντικής θέσης, βολεύει καλύτερα την καθεστηκυία τάξη πραγμάτων, αγνοώντας ότι έτσι αφαιρούμε την πρωταρχική σημειολογική αντίληψη του ηγέτη, δηλαδή αυτενέργεια και ενστικτώδη παρόρμηση για πράξεις;
Δυσκολο-απάντητα ερωτήματα που συνήθως δεν απαιτούν μια μονολεκτική απόκριση του τύπου «συμφωνώ»/ «διαφωνώ». Υπάρχει όμως κάτι χειροπιαστό, κάτι δεδομένο, ότι ο Ηγέτης, πραξιακά, διαφοροποιείται από μια στείρα, άνυδρη, περιχαρακωμένη οντότητα μιας «κουστουμίσιας» εμφάνισης που προτάσσει το «εγώ» από το «εμείς» και συνάμα δεν μπορεί να είναι ηγέτης, αυτός που εκφράζει καθετί μη αυθεντικό, την βολεμένη άποψη μιας κατεπίφαση αρχηγικής θέσης και επιζητά την κοντόθωρη, ευδαιμονική επιδίωξη του «τώρα», δημιουργώντας μια ουτοπιστική αντίληψη των πραγμάτων, καθόσον σήμερα γυρνάς το βλέμμα σου και βλέπεις ότι :
« H δημοκρατία μας αυτοκαταστρέφεται διότι καταχράσθη το δικαίωμα της ελευθερίας και της ισότητας, αφού έμαθε στους πολίτες να θεωρούν την αυθάδεια ως δικαίωμα, την παρανομία ως ελευθερία, την αναίδεια του λόγου ως ισότητα και την αναρχία ως ευδαιμονία»
Ισοκράτης
