Επειδή προσκυνηματική εκδρομή προς τη δυτική Ελλάδα χωρίς προσκύνημα στην Παναγία Σουμελά δε γίνεται, έτσι κι εμείς σταματήσαμε για λίγο, προσκυνήσαμε τη Χάρη της, ξεδιψάσαμε με δροσερό Αγίασμα και ξαποστάσαμε κάτω απο τη σκιά των πλατάνων Της.
Κατά την διαδρομή και με επί πραγματικού εδάφους ενημερώσεις για τα γεγονότα του ΄40, φτάσαμε στον 1ο σταθμό του ταξιδιού μας, στο Πόγραδετς. Εκεί, στην περιοχή του Πόγραδετς "μπήκε" στον πόλεμο του ΄40 το δικό μας Σύνταγμα, το 29 Σύνταγμα Πεζικού Κομοτηνής. Ακούγεται οικείο το όνομα, αφού η σημερινή 29 Ταξιαρχία Πεζικού (29 Σύνταγμα τότε), υιοθέτησε το όνομα «ΠΟΓΡΑΔΕΤΣ» και το διατηρεί με υπερηφάνεια κατά την προσφώνησή της.
Ρομαντική η διανυκτέρευση στην γραφική πόλη και ευδιάθετο το πρωινό εγερτήριο που ακολούθησε. Η διαφορά ώρας (μία ώρα πίσω από την ελληνική) δεν μας επηρέασε.
Ακολουθώντας πιστά το πρόγραμμα και οπλισμένοι ψυχολογικά για τη συνέχεια, φτάσαμε στα χώματα που πότισαν με το αίμα τους οι Κομοτηναίοι του 29ου Συντάγματος.
Στη Γραμποβίτσα και Τσεράβα βρίσκονται τα υψώματα που επιχείρησαν οι ένδοξοι πολεμιστές μας. Οι νίκες διαδέχονταν η μία την άλλη όμως πολλοί δεν τις γεύτηκαν. Θυσιάστηκαν αθόρυβα στο βωμό της ελευθερίας και το κορμί τους βυθίστηκε ήσυχα κάτω από το παχύ στρώμα χιονιού που σκέπαζε την περιοχή. Ίσως ένας λεκές αίματος να μαρτυρούσε προσωρινά το σημείο της θυσίας τους μέχρι που έλιωσε κι αυτό. Μετά τη θυσία τους έμειναν εκεί, άταφοι και δεν επέστρεψαν ποτέ στην πατρίδα. Δεν υπήρξε ποτέ γι΄ αυτούς ένα μνήμα, για να το ποτίσει με τα δάκρυά της μια μάνα, μια γυναίκα, μια αδερφή.
Ένας από τους ήρωες που δεν επέστρεψαν ποτέ, ο στρατιώτης Ματσούδης Ευάγγελος από τον Ίασμο, έπεσε εκεί την 6η Δεκεμβρίου 1940. Εμβληματική η παρουσία του συνοδοιπόρου 80χρονου σήμερα υιού του, Ματσούδη Λάμπρου, στον τόπο θυσίας του πατέρα του. Μέσα σε μια άκρως κατανυκτική ατμόσφαιρα, με αγέρωχο παράστημα και γεμάτος από υπερηφάνεια που του μεταλαμπάδευσε ο ήρωας πατέρας του, σκάλισε το νωπό θαρρείς ακόμα, αιματοβαμμένο χώμα και γέμισε ένα μικρό δοχείο. Χώμα ιερό, που θα το μεταφέρει στον Ίασμο και πλέον θα γεμίσουν οι συγγενείς του ένα μνήμα για να στάξουν τα δάκρυά τους και να μπήξουν ένα κερί όταν θα μνημονεύουν τον ήρωά τους.
Συνεχίζοντας το οδοιπορικό μας φτάσαμε στην Κορυτσά, την τρίτη κατά σειρά πόλη της Αλβανίας σε πληθυσμό μετά τα Τίρανα και τη Σκόδρα. Μπροστά στα σκαλιά του επιβλητικού Ιερού Καθεδρικού Ναού της "Αναστάσεως του Κυρίου", της Μητροπόλεως Κορυτσάς, συναντηθήκαμε με τους συμπροσκυνητές μας του Παραρτήματος ΕΑΑΣ Ν. Ξάνθης και γίναμε μια ομάδα των 150 ατόμων. Στο εσωτερικό του ναού μας υποδέχτηκε ο ξεναγός μας, ο ομογενής κ. Θεμιστοκλής Μπάμπουλας και η εκπρόσωπος του Γενικού Ελληνικού Προξενείου Κορυτσάς, η κ. Γαβρίλη.
Μας ενημέρωσαν για τις δραστηριότητες των ομογενών μας καθώς και για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Στη συνέχεια ξεναγηθήκαμε στην πόλη. Είδαμε μεταξύ άλλων, το Μητροπολιτικό Μέγαρο, το σπίτι του νομπελίστα ποιητή μας Γεωργίου Σεφέρη ως Πρόξενος Κορυτσάς (1936-1938), και πολλά άλλα στοιχεία που αποδεικνύουν την Ελληνικότητα της πόλης. Περπατήσαμε στο δρόμο που παρέλασε ο νικηφόρος Ελληνικός Στρατός μετά την κατάληψη της πόλης το 1940, την πρώτη σημαντική επιτυχία των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων εκτός ελληνικών συνόρων, κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.