Η ΔΩΡΕΑ ΤΗΣ ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗΣ
Τοῦ Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αὐγουστίνου Καντιώτου
Μὲ τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ, ἀγαπητοί μου, φθάσαμε στὸ τέλος τῶν ἑορτῶν τοῦ Πεντηκοσταρίου. Πρώτη ἑορτὴ εἶνε ἡ ἀνάστασις τοῦ Κυρίου, τὴν ὁποία ἐξαίρει ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία. Καὶ σ᾽ αὐτὸ τὸ σημεῖο διαφέρουμε ἀπὸ τοὺς φράγκους, ποὺ ἑορτάζουν μεγαλοπρεπέστερα τὰ Χριστούγεννα· οἱ ὀρθόδοξοι στὴν Ἀνατολὴ ὡς βασιλίδα τῶν ἑορτῶν ἔχουμε τὸ Πάσχα· σαράντα μέρες ἀκούγεται τὸ «Χριστὸς ἀνέστη». Μετὰ τὴν Ἀνάστασι εἶνε ἡ ἀνάληψις τοῦ Κυρίου, ποὺ ἑωρτάσαμε πρὸ δέκα ἡμερῶν. Τί νόημα ἔχουν οἱ ἑορτὲς αὐτές; Ἡ Ἀνάστασις· ζῇ καὶ βασιλεύει ὁ Χριστός. Ἡ Ἀνάληψις· «ἄνω σχῶμεν τὰς καρδίας».
* * *
Καὶ σήμερα, ἀγαπητοί μου, ἔχουμε Πεντηκοστή, τὴ μεγάλη ἑορτὴ ποὺ εἶνε ἡ συμπλήρωσις τοῦ ἔργου τῆς θείας οἰκονομίας καὶ σημαίνει τὴν κάθοδο τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Ἂν πᾶτε στὸ Ἅγιο Ὄρος, σὲ βυζαντινοὺς ναούς, θὰ δῆτε πῶς ζωγραφίζεται ἡ Πεντηκοστή.
Βυζαντινοὶ ἁγιογράφοι, ὄχι ὅπως οἱ σημερινοὶ ποὺ μοσχοπωλοῦν τὸ Χριστὸ ἀλλὰ τεχνῖτες ποὺ ζωγράφιζαν μὲ πίστι κι ἀνακάτευαν τὰ χρώματα μὲ τὰ δάκρυά τους καὶ νήστευαν γιὰ νὰ ζωγραφίζουν τὴν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς Παναγίας, δημιούργησαν εἰκόνες θαυματουργές. Ἀπὸ τὶς σημερινὲς εἰκόνες ἀμφιβάλλω ἂν μέσα σὲ δέκα χιλιάδες θὰ βρεθῇ μία ποὺ νά ᾽νε θαυματουργή. Ἡ κάθε εἰκόνα ἔχει βέβαια ἀφ᾿ ἑαυτῆς τὴν ἀξία της, ἀπὸ αὐτὸ ποὺ εἰκονίζει, ἀλλὰ ἄλλη χάρι ἔχει ὅταν προέρχεται καὶ ἀπὸ μάτι καὶ χέρι ἑνὸς ἁγιασμένου ζωγράφου.
Στὴ βυζαντινὴ λοιπὸν εἰκόνα τῆς Πεντηκοστῆς θὰ δῆτε ὅτι στὸ κέντρο ζωγραφίζεται ἕνας προφήτης, ὁ προφήτης Ἰωήλ. Εἰκονίζεται νὰ κρατάῃ ἕνα εἰλητάριο κ᾽ ἐπάνω σ᾽ αὐτὸ εἶνε γραμμένο τὸ ῥητὸ «Ἐκχεῶ ἀπὸ τοῦ πνεύματός μου ἐπὶ πᾶσαν σάρκα…» (Ἰωὴλ 3,1-2).
Θέλω νὰ μιλήσω, ἀλλὰ διστάζω. Διότι τί ὠφελούμεθα ἀπὸ τὶς ἑορτές; Τώρα γιὰ πολλοὺς ἑορτὴ ἴσον γλέντι, διασκέδασι, χορός… Δὲν λιγοστεύουμε τὶς ἁμαρτίες, ἀλλὰ τὶς αὐξάνουμε. Ἐνῷ γιὰ τὴν Ἐκκλησία ἡ ἑορτὴ εἶνε χαρὰ καὶ εὐφροσύνη πνευματική, ἐμεῖς ἑορτάζουμε κατὰ τρόπο ἰουδαϊκὸ καὶ εἰδωλολατρικό. Σ᾽ ἐμᾶς ἁρμόζει ἡ φρικτὴ ἐκείνη προφητεία τοῦ Θεοῦ ποὺ λέει «Τὰς ἑορτὰς ὑμῶν μισεῖ ἡ ψυχή μου» (Ἠσ. 1,14).
Διστάζω ἀκόμη, διότι ἡ Πεντηκοστὴ εἶνε ἑορτὴ ποὺ δίδει στὸν ἱεροκήρυκα τὸ δυσκολώτερο ἀπὸ ὅλα τὰ θέματα. Τί εἴμαστε ἐμεῖς; Ὕλη, σκουλήκια, ἀκάθαρτα ζῷα· ταπεινοί, ἁμαρτωλοί, «ἀκάθαρτα χείλη ἔχοντες, ἐν μέσῳ λαοῦ ἀκάθαρτα χείλη ἔχοντος» (Ἠσ. 6,5). Πῶς νὰ λαλήσουμε σήμερα περὶ Πνεύματος ἁγίου, σὲ μία ἐποχὴ ποὺ συγκλονίζεται ἀπὸ τὰ ἀθεϊστικὰ κηρύγματα, τὶς αἱρέσεις καὶ τὴν ἐν γένει διαφθορά;
Θά ᾽πρεπε στὴ θέσι μου νὰ εἶνε ἕνας ἀπὸ τοὺς ἁγίους πατέρας, τὰ ἄυλα ἐκεῖνα πνεύματα ποὺ δὲν εἶχαν οὔτε μόριο σαρκικότητος καὶ ποὺ ὅταν προσεύχονταν δὲν πατοῦσαν τὴ γῆ. Καὶ θά ᾿πρεπε κ᾽ ἐσεῖς οἱ ἀκροαταί μου νὰ εἶστε ἐξαγνισμένοι, ὥστε τὰ πνεύματά μας νὰ συντονισθοῦν καὶ νὰ ὑψωθοῦμε ὅπως οἱ ἅγιοι ἀπόστολοι στὸ ὑπερῷο, γιὰ νὰ ἔλθῃ καὶ σ᾽ ἐμᾶς Πνεῦμα ἅγιο.
Ἰδού γιατί διστάζω νὰ μιλήσω. Ἀλλὰ ἕνα ῥητὸ ἀπὸ τὶς σημερινὲς εὐχὲς τοῦ ἑσπερινοῦ τῆς γονυκλισίας μὲ κάνει νὰ παραμερίσω τοὺς δισταγμούς. Πιστέψτε με, δὲν θὰ ἄνοιγα τὸ θέμα αὐτό, ἐὰν δὲν μὲ ἐνθάρρυναν τὰ λόγια ἐκεῖνα· «…Ἰδού γὰρ φόβῳ παρίσταμαί σοι, εἰς τὸ πέλαγος τοῦ ἐλέους σου τὴν ἀπόγνωσιν ἀπορρίψας τῆς ψυχῆς μου». Στέκω, λέει, μὲ φόβο μπροστά σου, Κύριε, ἐγὼ ὁ ἁμαρτωλὸς καὶ ῥίχνω τὴν ἀπόγνωσι τῆς ψυχῆς μου στὸ πέλαγος τοῦ ἐλέους σου (3η εὐχή).
῾Ρίχνω λοιπὸν κ᾽ ἐγὼ τὸν ἑαυτό μου στὸ ἄπειρο ἔλεος τοῦ Θεοῦ καὶ ἐπικαλούμενος τὴ χάρι τοῦ ἁγίου Πνεύματος τολμῶ νὰ ψελλίσω λίγες λέξεις. Ἢ μᾶλλον δὲν θὰ μιλήσω ἐγώ· θὰ γίνω ἕνα μικρόφωνο γιὰ ν᾽ ἀκούσετε τὶς γνῶμες τῶν πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας.
* * *
Πεντηκοστή! «Ἐκχεῶ ἀπὸ τοῦ πνεύματός μου ἐπὶ πᾶσαν σάρκα…». Ἡ ἔκχυσις τῆς χάριτος τοῦ ἁγίου Πνεύματος, ἀγαπητοί μου, στὴν ἁγία Γραφὴ καὶ στοὺς πατέρες τῆς Ἐκκλησίας χαρακτηρίζεται μὲ πολλὰ ὀνόματα. Ἀπ᾿ ὅλα αὐτὰ παίρνω ἕνα μόνο, τὸ ὄνομα «δωρεά». Γιατί λέγεται ἔτσι; Διότι εἶνε τὸ ἀποκορύφωμα ὅλων ὅσων ὁ Θεὸς χάρισε καὶ χαρίζει.
Ἡ χάρις τοῦ ἁγίου Πνεύματος δὲν εἶνε τὸ μόνο ἀγαθὸ ποὺ ἔλαβε ἡ ἀνθρωπότης ἀπὸ τὸ Θεό. «Ἐν αὐτῷ ζῶμεν καὶ κινούμεθα καὶ ἐσμέν», εἶπε ὁ ἀπόστολος Παῦλος (Πράξ. 17,28), ἐπαναλαμβάνοντας φράσι ἀρχαιοτέρου ποιητοῦ (τοῦ Ἀράτου). Κολυμποῦμε μέσα στὸ πέλαγος τῶν ἐνεργειῶν καὶ δωρεῶν τοῦ Θεοῦ. Τί ὑπάρχει ποὺ νὰ μὴ τὸ ἔχουμε ὡς δωρεὰ ἀπὸ τὸ Θεό!
Ἀφήνω τὰ δῶρα ἀπὸ τὴ γῆ καὶ τὴ θάλασσα· ὑπενθυμίζω τὶς σπουδαιότερες τακτικὲς δωρεὲς ποὺ ἔρχονται ἀπὸ ψηλά, ἀπ᾽ τὸν οὐρανό.⃝ Πρῶτον τὸ φῶς, τὶς ἀναρίθμητες αὐτὲς ἀκτῖνες τοῦ ἥλιου, ποὺ φτάνουν ἀφοῦ μὲ ἰλιγγιώδη ταχύτητα διανύσουν ἀσύλληπτη ἀπόστασι. Ὅπως εἶπε κάποιος ἅγιος, κάθε ἀκτίνα ποὺ πέφτει πάνω στὸ λουλούδι, στὸ παιδί, στὸ γέροντα, στὸ ζητιάνο, στὸν κατάδικο, στὸ μέτωπο κάθε ἀνθρώπου, τί εἶνε· ἕνας ἀσπασμὸς τοῦ οὐρανίου Πατρός. Τὴν ὥρα ποὺ αἰσθάνεσαι τὴν ἀκτῖνα νὰ σὲ φωτίζῃ καὶ νὰ σὲ θερμαίνῃ, εἶνε σὰ νὰ σοῦ λέῃ ὁ Θεός· ἄνθρωπε, σὲ ἀγαπῶ. Τί πληρώνουμε γιὰ τόσα ἑκατομμύρια κιλοβὰτ ἡλιακῆς ἐνεργείας; Κι ἀντὶ εὐχαριστῶ, ἀντὶ «Δόξα σοι τῷ δείξαντι τὸ φῶς» (δοξολ.), ὁ Θεὸς εἰσπράττει βλασφημίες! Καὶ ὅμως ἐξακολουθεῖ νὰ στέλνῃ τὸ φῶς του «ἐπὶ τοὺς ἀχαρίστους καὶ πονηρούς» (Λουκ. 6,35).
⃝ Ἔπειτα τὸ νερό, τὴ βροχούλα ποὺ φέρνουν τὰ σύννεφα καὶ πέφτει στὸ χῶμα καὶ κάνει νὰ φυτρώνουν ὅλα ἐκεῖνα ποὺ μᾶς τρέφουν. Κάθε σταγόνα εἶνε χρυσάφι. Τί πληρώνουμε καὶ τί εἰσπράττει ὁ Θεὸς γι᾽ αὐτὸ τὸ νεράκι; Ἡ ὄρνιθα, ὅταν πίνῃ μιὰ σταλαγματιὰ νερό, ὑψώνει τὸ κεφάλι πρὸς τὸν οὐρανό, σὰ νὰ λέῃ «Σ᾽ εὐχαριστῶ, Κύριε».
⃝ Ἀλλὰ καὶ τὸν ἀέρα. Ὅπως τὸ ψάρι κολυμπάει στὸ νερὸ καὶ δὲ μπορεῖ νὰ ζήσῃ ἔξω ἀπ᾽ αὐτό, ἔτσι καὶ ὁ ἄνθρωπος ζῇ μέσα στὸν ὠκεανὸ τοῦ ἀέρα. Καὶ μόνο ἡ γῆ ἔχει ἀτμοσφαιρικὸ ἀέρα· ἂν βγοῦμε ἀπ᾽ τὴν ἀτμόσφαιρα, παθαίνουμε ἀσφυξία. Γι᾽ αὐτὸ οἱ ἀστροναῦτες ἐφοδιάζονται μὲ φιάλες ὀξυγόνου. Γιά σκεφθῆτε ἂν τὸ ὀξυγόνο τὸ πουλοῦσαν οἱ φαρμακοποιοί· μόνο λίγοι πλούσιοι θὰ ζοῦσαν. Καὶ γι᾽ αὐτὸ ὅμως πάλι ἀχαριστία καὶ ἀγνωμοσύνη εἰσπράττει ὁ καλὸς Θεός.
Ἐκτὸς ὅμως ἀπὸ τὶς τακτικὲς δωρεὲς τοῦ Θεοῦ ὑπάρχουν καὶ ἔκτακτες δωρεές, ὅπως ἦταν π.χ. στὴν παλαιὰ διαθήκη τὸ μάννα, ἡ γλυκυτάτη ἐκείνη τροφή, ποὺ ἔπαιρνε στὸ στόμα τῶν Ἑβραίων ὅποια γεῦσι ἐπιθυμοῦσαν, γινόταν ὅ,τι ἤθελαν. Καὶ ὅμως οἱ ἀγνώμονες ἐπότισαν τὸν Υἱὸν τῆς Παρθένου «ἀντὶ τοῦ μάννα χολήν» (Μ. Παρ. ὄρθρ., ἀντίφ. ιβ΄). Αὐτὸς εἶνε ὁ ἄνθρωπος.
* * *
Ἀκούσατε, ἀγαπητοί μου, ἕως ἐδῶ ὅλες αὐτὲς τὶς δωρεὲς μὲ ἐνδιαφέρον. Σᾶς εἶπα πράγματα κατανοητὰ καὶ ἁπτά, πράγματα ποὺ τὰ ξέρουμε καὶ τὰ ζοῦμε, ἀφοῦ ἡ ζωή μας εἶνε συνυφασμένη μ᾽ αὐτά.
Ἀλλ᾽ ὁ ἄνθρωπος δὲν περιορίζεται ἕως ἐδῶ, στὴ φυσικὴ μόνο σφαῖρα, στὴ ζωὴ τοῦ σώματος. Δὲν εἶνε σῶμα μόνο· εἶνε καὶ πνεῦμα, καὶ κυρίως πνεῦμα. Ἔχει λοιπὸν καὶ ἄλλη ζωή, ζῇ καὶ στὴ σφαῖρα τοῦ πνεύματος. Καὶ ἐκεῖ, στὴ σφαῖρα τοῦ πνεύματος, ἔχει ἀνάγκη ἀπὸ ἄλλου εἴδους ἐφόδια. Πῶς νὰ σᾶς δώσω νὰ τὸ καταλάβετε; Ζητῶ τὴ χάρι καὶ τὴ δύναμι τοῦ Θεοῦ.
Παραπάνω ἀπὸ ὅλες τὶς ὑλικὲς δωρεές, ποὺ τὶς αἰσθανόμεθα ὅλοι γιατὶ ἀπὸ αὐτὲς ζοῦμε καὶ ἐξαρτώμεθα, εἶνε μία ἄλλη, μεγάλη, ὑψίστη δωρεά. Ὅλες αὐτὲς οἱ δωρεές, τακτικὲς καὶ ἔκτακτες, εἶνε μικρές. Ἡ μεγάλη δωρεὰ εἶνε ἡ σημερινή, εἶνε τὸ Πνεῦμα ἅγιο· «…λήψεσθε τὴν δωρεὰν τοῦ ἁγίου Πνεύματος» (Πράξ. 2,38). Σπουδαῖα καὶ ἀναγκαῖα γιὰ τὴ ζωή μας τὸ φῶς, τὸ νερό, ὁ ἀέρας· ἀλλ᾽ αὐτὰ εἶνε ἁπλῶς εἰκόνες καὶ σύμβολα τῆς μεγάλης αὐτῆς δωρεᾶς ποὺ λέγεται Πνεῦμα ἅγιον.
Ἦρθε τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιο! Ὁ Θεὸς πραγματοποιεῖ τὶς ὑποσχέσεις του. Ἦταν προφητευμένο ἀπὸ τὴν παλαιὰ διαθήκη διὰ τοῦ προφήτου Ἰωήλ. Ἦταν ὑπόσχεσι τοῦ Χριστοῦ στοὺς μαθητάς του προτοῦ ν᾽ ἀναληφθῇ στοὺς οὐρανούς. Ἦταν ἡ ὁλοκλήρωσι τοῦ ἔργου τῆς θείας οἰκονομίας, τοῦ μεγαλειώδους ἔργου τοῦ Θεοῦ γιὰ τὴ σωτηρία καὶ δόξα τοῦ πεπτωκότος ἀνθρώπου. Χωρὶς τὴν δωρεὰ τοῦ ἁγίου Πνεύματος τὸ ἔργο τῆς θείας οἰκονομίας θὰ ἦταν ἀτελὲς καὶ ἀνολοκλήρωτο. Σήμερα τὸ ἔργο τοῦτο ὡλοκληρώθηκε. Δόξα τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Υἱῷ καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι!
(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος
Γενέθλιος της Εκκλησίας ημέρα
Αυτό μαρτυρείται ήδη από νωρίς (Τερτυλλιανός). Ακόμη, λόγω της ιερότητας της περιόδου, αποφεύγονταν ιπποδρομίες και θεατρικές παραστάσεις. Από τα χρόνια του Χρυσοστόμου, αποκλειστικό αποστολικό ανάγνωσμα ήταν οι περικοπές του βιβλίου των Πράξεων, που αφορούσαν άλλωστε στη γέννηση και εξάπλωση της Εκκλησίας.
Αὐτά ἀκριβῶς θέλοντας νά μᾶς διδάξει ὁ μακάριος Παῦλος φώναζε δυνατά λέγοντας.«Μήν πλανᾶστε.οὔτε οἱ πόρνοι, οὔτε οἱ εἰδωλολάτρες, οὔτε οἱ μοιχοί, οὔτε οἱ θηλυπρεπεῖς, οὔτε οἱ παιδεραστές, οὔτε οἱ πλεονέκτες, οὔτε οἱ κλέφτες, οὔτε οἱ μέθυσοι, οὔτε ἐκεῖνοι πού περιπαίζουν καί βρίζουν, οὔτε οἱ ἅρπαγες θά κληρονομήσουν τή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ» (Α´ Κορ. 6, 9-10). Καί ἀφοῦ ἀρίθμησε ὅλα, κατά κάποιο τρόπο, τά εἴδη τῆς κακίας, καί ἀφοῦ μᾶς δίδαξε ὅτι οἱ ὑπεύθυνοι τέτοιων ἁμαρτημάτων ἀποξενώνονται ἀπό τή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ἀμέσως πρόσθεσε·«Καί τέτοιοι ἤσαστε μερικοί ἀπό σᾶς, ἀλλά λουσθήκατε ἀπό τά ἁμαρτήματα αὐτά, ἁγιασθήκατε καί γίνατε δίκαιοι» (Α´ Κορ. 6, 11). Πές μου, πῶς καί μέ ποιόν τρόπο; γιατί αὐτό εἶναι πού θέλουμε νά μάθουμε. «Γιατί βαπτισθήκατε στό ὄνομα τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ», λέγει, «καί στή χάρη τοῦ Πνεύματος τοῦ Θεοῦ μας». Εἶδες, ἀγαπητέ, τή δύναμη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος; εἶδες ὅτι τό Ἅγιο Πνεῦμα ἐξαφάνισε ὅλη ἐκείνη τήν κακία, καί ὅτι ἐκείνους πού ἦταν προηγουμένως ὑποδουλωμένοι στίς δικές τους ἁμαρτίες, τούς ἀνέβασε ἀμέσως στήν ὑψηλότερη τιμή;
2. Ποιός λοιπόν θά μποροῦσε νά κλάψει καί νά θρηνήσει, ὅπως ἀξίζει, ἐκείνους πού ἐπιχειροῦν νά μιλοῦν περιφρονητικά γιά τήν ἀξία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἐκείνους πού, σάν νά ἦταν τρελλοί, δέν κατόρθωσαν οὔτε οἱ πολλές εὐεργεσίες νά τούς ἀπομακρύνουν ἀπό τήν ἀχαριστία τους, ἀλλά τολμοῦν νά κάνουν τά πάντα ἐναντίον τῆς σωτηρίας τους, ἀποστερώντας τό Ἅγιο Πνεῦμα, ὅσο τούς εἶναι δυνατό, ἀπό τή θεϊκή του ἀξία, καί προσπαθοῦν νά τό κατεβάσουν στήν κατηγορία τῶν κτισμάτων; Ἐκείνους θά ἤθελα νά ἐρωτήσω.γιά ποιό λόγο ἐσεῖς πολεμᾶτε τόσο πολύ τήν ἀξία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος; ἤ καλύτερα, γιατί πολεμᾶτε τή σωτηρία σας, καί δέ θέλετε νά καταλάβετε τά λόγια πού εἶπε ὁ Σωτήρας στούς μαθητές του; «Πηγαίνετε νά διδάξετε ὅλους τούς λαούς, βαπτίζοντας αὐτούς στό ὄνομα τοῦ Πατέρα καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος» (Ματθ. 28, 19). Εἶδες ὅτι ἔχουν ἰσότιμη ἀξία; Εἶδες ὅτι ἔχουν τέλεια συμφωνία; Εἶδες ὅτι ἡ Ἁγία Τριάδα εἶναι ἀδιαίρετη; Μήπως ὑπάρχει κάποια διαφορά ἤ ἀλλαγή ἤ ἔλλειψη; Γιατί τολμᾶτε νά παραποιεῖτε τά λόγια τοῦ Κυρίου;
Ἔπειτα θέλοντας νά μᾶς κάμει ἀκριβέστερη τή διδασκαλία του μέ παραδείγματα ἀπό τήν ἀνθρώπινη ζωή, πρόσθεσε.«Γιατί, ποιός ἄλλος ἀπό τούς ἀνθρώπους γνωρίζει τά ἰδιαίτερα τοῦ ἀνθρώπου, παρά μόνο τό πνεῦμα τοῦ ἀνθρώπου, πού εἶναι μέσα του; Ἔτσι καί τά ἰδιαίτερα τοῦ Θεοῦ κανένας ἄλλος δέ γνωρίζει, παρά μόνο τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ» (Α´ Κορ. 2, 11). Εἶδες τέλεια διδασκαλία; Ὅπως, λέγει, δέν εἶναι δυνατό νά γνωρίζει κανένας ἄλλος αὐτά πού εἶναι μέσα στή σκέψη ἑνός ἀνθρώπου, ἀλλά μόνος του ὁ καθένας γνωρίζει τά δικά του, ἔτσι καί τά ἰδιαίτερα τοῦ Θεοῦ κανένας δέ γνωρίζει, παρά μόνο τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ. Αὐτό εἶναι πολύ μεγάλο καί μέ τό παραπάνω ἀρκετό γιά νά ἀποδείξει τήν ἀξία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Γιατί μᾶς ἔφερε ἕνα παράδειγμα καί μᾶς λέγει καθαρά ὅτι δέν εἶναι δυνατό νά μή γνωρίζει ποτέ κάποιος ἀπό τούς ἀνθρώπους αὐτά πού εἶναι μέσα στή σκέψη του. Ὅπως λοιπόν αὐτό δέν εἶναι δυνατό νά γίνει, ἔτσι μέ τόση ἀκρίβεια, λέγει, τό Ἅγιο Πνεῦμα γνωρίζει καί τά ἰδιαίτερα τοῦ Θεοῦ. Ἀλλά δέν ξέρω πῶς οὔτε μέ τά λόγια του αὐτά ὁ μακάριος Παῦλος δέν πείθει ἐκείνους πού στρέφονται μόνοι τους ἐναντίον τῆς σωτηρίας τους καί κάνουν τόσο μεγάλο πόλεμο ἐναντίον τῆς ἀξίας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, καί ὅσο μποροῦν τό ἀποξενώνουν αὐτό ἀπό τή θεϊκή του ἀξία καί τό κατεβάζουν στήν ἀσήμαντη θέση τῶν δημιουργημάτων. Ἀλλ᾿ ἄν καί αὐτοί συμπεριφέρονται ἐχθρικά καί εἶναι ἀντίθετοι στά λεγόμενα ἀπό τήν Ἁγία Γραφή, ἐμεῖς, ἀφοῦ δεχόμαστε τά θεῖα δόγματα σάν ἀποκάλυψη πού κατέβηκε ἀπό τόν οὐρανό, ἄς προσφέρουμε στόν Κύριο τή δοξολογία πού ἁρμόζει, δείχνοντας μαζί μέ τή σωστή πίστη καί τό ὅτι τηροῦμε ἀκριβῶς τήν ἀλήθεια.
Γι᾿ αὐτό ἀκριβῶς καί τότε, ἐπειδή οἱ μαθητές εἶχαν ἀπολαύσει παρά πολλά ἀγαθά, ὅταν ἦταν μαζί τους ὁ Κύριος, καί ἦταν πολύ εὐτυχισμένοι ἐπειδή τόν συναναστρέφονταν (γιατί ὅλοι οἱ κάτοικοι τῆς Παλαιστίνης ἔβλεπαν στά πρόσωπά τους σάν νά ἔβλεπαν σέ κάποια ἀστέρια, ἀφοῦ καί νεκρούς ἀνάσταιναν, καί λεπρούς καθάριζαν, καί δαιμόνια ἔδιωχναν, καί ἀρρώστιες θεράπευαν καί ἔκαναν καί πολλά ἄλλα θαύματα), ἐπειδή λοιπόν ἦταν τόσο σπουδαῖοι καί πασίγνωστοι, γι᾿ αὐτό τούς ἄφησε νά ἀποχωρισθοῦν γιά λίγο ἀπό τή δύναμη πού τούς βοηθοῦσε, ὥστε, ὅταν βρεθοῦν μόνοι τους, νά μάθουν τί τούς χάριζε ἡ παρουσία τῆς ἀγαθότητας τοῦ Κυρίου, καί, ἀφοῦ ἀντιληφθοῦν τά ἀγαθά τοῦ παρελθόντος, νά ὑποδεχθοῦν μέ μεγαλύτερη προθυμία τή δωρεά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Πραγματικά, ἐνῶ ἦταν στενοχωρημένοι, τούς παρηγόρησε, καί, ἐνῶ ἦταν σκυθρωποί καί θλιμμένοι γιά τό χωρισμό τους ἀπό τό Διδάσκαλο, τούς φώτισε μέ τό δικό του φῶς, καί, ἐνῶ ἦταν σχεδόν νεκροί, τούς ἀνέστησε καί σκόρπισε τό σύννεφο τῆς λύπης καί τούς ἔβγαλε ἀπό τή δύσκολη θέση.
Καί ἔγινε κάτι ἀσυνήθιστο καί παράξενο. Γιατί ὅπως τότε στά παλιά χρόνια γλῶσσες χώρισαν τήν οἰκουμένη καί διέλυσαν τήν κακή συμφωνία, ἔτσι καί τώρα γλῶσσες ἕνωσαν τήν οἰκουμένη καί ὁδήγησαν σέ ὁμόνοια αὐτά πού ἦταν χωρισμένα. Γι᾿ αὐτό λοιπόν ἐμφανίσθηκε τό Ἅγιο Πνεῦμα μέ μορφή γλωσσῶν καί σάν πύρινες γλῶσσες γιά τό ἀγκάθι τῆς ἁμαρτίας πού μεγάλωσε πολύ μέσα μας. Γιατί ὅπως ἡ γῆ, ὅταν δέν καλλιεργεῖται, ἐνῶ εἶναι γόνιμη καί πλούσια, βγάζει πολλά ἀγκάθια, ἔτσι ἀκριβῶς καί ἡ ἀνθρώπινη φύση, ἐνῶ εἶναι καλή ἀπό τό δημιουργό της καί κατάλληλη γιά τά ἔργα τῆς ἀρετῆς, ἐπειδή δέ δέχθηκε τό ἄροτρο τῆς εὐσέβειας, οὔτε τό σπόρο τῆς θεογνωσίας, βλάστησε μέσα μας τήν ἀσέβεια σάν ἀγκάθια καί ἄλλα ἄχρηστα φυτά. Καί ὅπως ἡ ἐπιφάνεια τῆς γῆς πολλές φορές δέ φαίνεται ἀπό τά πολλά ἀγκάθια καί τά ἄγρια χόρτα, ἔτσι καί ἡ εὐγένεια καί ἡ ἁγνότητα τῆς ψυχῆς μας δέ φαινόταν, μέχρις ὅτου ἦλθε ὁ γεωργός τῆς ἀνθρώπινης φύσης, ἔβαλε τή φωτιά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τήν καθάρισε καί τήν προετοίμασε νά δεχθεῖ τόν οὐράνιο σπόρο.
Πράγματι δέν μποροῦμε νά αἰσθανθοῦμε πρῶτα τή χαρά, ἄν δέ θεωρήσουμε πρῶτα ὅτι εἶναι δική μας ἡ χαρά τῶν ἄλλων καί ἄν δέ λογαριάσουμε ὅτι εἶναι δικά μας τά ἀγαθά τῶν συνανθρώπων μας. Καί αὐτά δέν εἶναι δυνατό ποτέ νά φανοῦν ἀπό τίποτε ἄλλο, ἄν δέ μᾶς κυριέψει ἡ δύναμη τῆς ἀγάπης. Ἡ ἀγάπη εἶναι ἡ ρίζα, ἡ πηγή καί ἡ μητέρα ὅλων τῶν ἀγαθῶν. Γιατί πράγματι σάν ρίζα κάνει νά βλαστήσουν ἄπειρα κλαδιά ἀρετῆς, σάν πηγή βγάζει πολλά νερά καί σάν μητέρα σφίγγει μέσα στήν ἀγκαλιά της ἐκείνους πού καταφεύγουν σ᾿ αὐτήν. Αὐτό ἀκριβῶς γνωρίζοντας καί ὁ μακάριος Παῦλος ὀνόμασε τήν ἀγάπη καρπό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Καί ἀλλοῦ τῆς χάρισε τόσο μεγάλο προτέρημα, ὥστε νά πεῖ ὅτι ἡ ἀγάπη εἶναι ἡ τέλεια τήρηση καί ἐκπλήρωση τοῦ νόμου.«Γιατί ἡ ἀγάπη», λέγει, «εἶναι ἡ τέλεια τήρηση καί ἐκπλήρωση τοῦ νόμου» (Ρωμ. 13, 10). Ὁ Κύριος τῶν πάντων δέ θεώρησε καμιά ἄλλη προϋπόθεση ἀρκετή καί ἀπόδειξη ἀξιόπιστη γιά νά φαίνονται οἱ μαθητές του, παρά μόνο τήν ἀγάπη, λέγοντας.«Μ᾿ αὐτό θά μάθουν ὅλοι ὅτι εἶστε μαθητές μου, ἐάν ἔχετε μεταξύ σας ἀγάπη» (Ἰω. 13, 35).
Καί πρόσεχε, σέ παρακαλῶ, πῶς ὁ δίκαιος Ἄβελ ἐπαινεῖται καί ἀναφέρεται καθημερινά, καί ἡ σφαγή του ἔγινε γι᾿ αὐτόν ἀφορμή καλῆς φήμης. Καί αὐτός μετά τό θάνατό του ὁμιλεῖ ἐλεύθερα καί κατηγορεῖ μέ δυνατή φωνή τό δολοφόνο του. Ὁ Κάιν ὅμως, πού δῆθεν ἔμεινε στή ζωή, πῆρε τήν ἀμοιβή του ἀνάλογα μέ τά ἔργα του, καί ἔζησε ἐπάνω στή γῆ ἀναστενάζοντας καί τρέμοντας. Ὁ Ἄβελ ὅμως πού σκοτώθηκε καί ξαπλώθηκε νεκρός ἔδειξε μετά τό θάνατό του μεγαλύτερη παρρησία (Γεν. 9, 10). Καί ὅπως ἔκαμε ἐκεῖνον ἡ ἁμαρτία του νά ζεῖ πιό ἄθλια καί ἀπό τούς νεκρούς, ἔτσι ἔκαμε αὐτόν ἡ ἀρετή του νά λάμπει περισσότερο καί μετά τό θάνατό του. Γι᾿ αὐτό λοιπόν καί ἐμεῖς, γιά ν᾿ ἀποκτήσουμε μεγαλύτερη παρρησία καί σ᾿ αὐτή τή ζωή καί στήν ἄλλη, γιά νά ἀπολαύσουμε περισσότερη χαρά πού πηγάζει ἀπό τήν ἑορτή, ἄς καταστρέψουμε ὅλα τά ἀκάθαρτα ἐνδύματα τῆς ψυχῆς, ἄς γυμνωθοῦμε ἰδιαίτερα ἀπό τό ἔνδυμα τοῦ φθόνου. Γιατί καί ἄν ἀκόμη φανοῦμε ὅτι πετύχαμε πάρα πολλά, ὅλα θά τά χάσουμε, ὅταν μᾶς ἐνοχλεῖ τό πικρό καί ἄγριο αὐτό ἐλάττωμα, πού μακάρι νά τό ἀποφύγουμε ὅλοι μας, καί ἰδιαίτερα αὐτοί πού σήμερα μέ τή χάρη τοῦ βαπτίσματος ἔβγαλαν τό παλιό ἔνδυμα τῶν ἁμαρτημάτων τους καί πού μποροῦν νά λάμπουν σάν τίς ἀκτίνες τοῦ ἥλιου.
Ἑσεῖς λοιπόν, παρακαλῶ, οἱ ὁποῖοι υἱοθετηθήκατε σήμερα ἀπό τό Θεό, οἱ ὁποῖοι ντυθήκατε τό λαμπρό αὐτό φόρεμα, διατηρῆστε μέ κάθε τρόπο τή χαρά, στήν ὁποία εἶστε τώρα, ἀφοῦ φράξετε ἀπό παντοῦ τήν εἴσοδο στό διάβολο, ὥστε νά ἀπολαύσετε ἀφθονότερη τή χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, καί νά μπορέσετε ν᾿ ἀποδώσετε καλά ἔργα ὁ ἕνας τριάντα, ὁ ἄλλος ἑξήντα, ὁ ἄλλος ἑκατό, καί νά ἀξιωθεῖτε νά συναντήσετε μέ παρρησία τό βασιλιά τῶν οὐρανῶν, ὅταν πρόκειται νά ἔλθει καί νά μοιράσει τά ἀπερίγραπτα ἀγαθά σ᾿ ἐκείνους πού ἔζησαν ἐνάρετα τήν παρούσα ζωή, μέ τή βοήθεια τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, στόν ὁποῖο ἀνήκει ἡ δόξα καί ἡ δύναμη τώρα καί πάντοτε καί στούς αἰῶνες τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
Βυζαντινοὶ ἁγιογράφοι, ὄχι ὅπως οἱ σημερινοὶ ποὺ μοσχοπωλοῦν τὸ Χριστὸ ἀλλὰ τεχνῖτες ποὺ ζωγράφιζαν μὲ πίστι κι ἀνακάτευαν τὰ χρώματα μὲ τὰ δάκρυά τους καὶ νήστευαν γιὰ νὰ ζωγραφίζουν τὴν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς Παναγίας, δημιούργησαν εἰκόνες θαυματουργές. Ἀπὸ τὶς σημερινὲς εἰκόνες ἀμφιβάλλω ἂν μέσα σὲ δέκα χιλιάδες θὰ βρεθῇ μία ποὺ νά ᾽νε θαυματουργή. Ἡ κάθε εἰκόνα ἔχει βέβαια ἀφ᾿ ἑαυτῆς τὴν ἀξία της, ἀπὸ αὐτὸ ποὺ εἰκονίζει, ἀλλὰ ἄλλη χάρι ἔχει ὅταν προέρχεται καὶ ἀπὸ μάτι καὶ χέρι ἑνὸς ἁγιασμένου ζωγράφου.
Στὴ βυζαντινὴ λοιπὸν εἰκόνα τῆς Πεντηκοστῆς θὰ δῆτε ὅτι στὸ κέντρο ζωγραφίζεται ἕνας προφήτης, ὁ προφήτης Ἰωήλ. Εἰκονίζεται νὰ κρατάῃ ἕνα εἰλητάριο κ᾽ ἐπάνω σ᾽ αὐτὸ εἶνε γραμμένο τὸ ῥητὸ «Ἐκχεῶ ἀπὸ τοῦ πνεύματός μου ἐπὶ πᾶσαν σάρκα…» (Ἰωὴλ 3,1-2).
Θέλω νὰ μιλήσω, ἀλλὰ διστάζω. Διότι τί ὠφελούμεθα ἀπὸ τὶς ἑορτές; Τώρα γιὰ πολλοὺς ἑορτὴ ἴσον γλέντι, διασκέδασι, χορός… Δὲν λιγοστεύουμε τὶς ἁμαρτίες, ἀλλὰ τὶς αὐξάνουμε. Ἐνῷ γιὰ τὴν Ἐκκλησία ἡ ἑορτὴ εἶνε χαρὰ καὶ εὐφροσύνη πνευματική, ἐμεῖς ἑορτάζουμε κατὰ τρόπο ἰουδαϊκὸ καὶ εἰδωλολατρικό. Σ᾽ ἐμᾶς ἁρμόζει ἡ φρικτὴ ἐκείνη προφητεία τοῦ Θεοῦ ποὺ λέει «Τὰς ἑορτὰς ὑμῶν μισεῖ ἡ ψυχή μου» (Ἠσ. 1,14).
Διστάζω ἀκόμη, διότι ἡ Πεντηκοστὴ εἶνε ἑορτὴ ποὺ δίδει στὸν ἱεροκήρυκα τὸ δυσκολώτερο ἀπὸ ὅλα τὰ θέματα. Τί εἴμαστε ἐμεῖς; Ὕλη, σκουλήκια, ἀκάθαρτα ζῷα· ταπεινοί, ἁμαρτωλοί, «ἀκάθαρτα χείλη ἔχοντες, ἐν μέσῳ λαοῦ ἀκάθαρτα χείλη ἔχοντος» (Ἠσ. 6,5). Πῶς νὰ λαλήσουμε σήμερα περὶ Πνεύματος ἁγίου, σὲ μία ἐποχὴ ποὺ συγκλονίζεται ἀπὸ τὰ ἀθεϊστικὰ κηρύγματα, τὶς αἱρέσεις καὶ τὴν ἐν γένει διαφθορά;
Θά ᾽πρεπε στὴ θέσι μου νὰ εἶνε ἕνας ἀπὸ τοὺς ἁγίους πατέρας, τὰ ἄυλα ἐκεῖνα πνεύματα ποὺ δὲν εἶχαν οὔτε μόριο σαρκικότητος καὶ ποὺ ὅταν προσεύχονταν δὲν πατοῦσαν τὴ γῆ. Καὶ θά ᾿πρεπε κ᾽ ἐσεῖς οἱ ἀκροαταί μου νὰ εἶστε ἐξαγνισμένοι, ὥστε τὰ πνεύματά μας νὰ συντονισθοῦν καὶ νὰ ὑψωθοῦμε ὅπως οἱ ἅγιοι ἀπόστολοι στὸ ὑπερῷο, γιὰ νὰ ἔλθῃ καὶ σ᾽ ἐμᾶς Πνεῦμα ἅγιο.
Ἰδού γιατί διστάζω νὰ μιλήσω. Ἀλλὰ ἕνα ῥητὸ ἀπὸ τὶς σημερινὲς εὐχὲς τοῦ ἑσπερινοῦ τῆς γονυκλισίας μὲ κάνει νὰ παραμερίσω τοὺς δισταγμούς. Πιστέψτε με, δὲν θὰ ἄνοιγα τὸ θέμα αὐτό, ἐὰν δὲν μὲ ἐνθάρρυναν τὰ λόγια ἐκεῖνα· «…Ἰδού γὰρ φόβῳ παρίσταμαί σοι, εἰς τὸ πέλαγος τοῦ ἐλέους σου τὴν ἀπόγνωσιν ἀπορρίψας τῆς ψυχῆς μου». Στέκω, λέει, μὲ φόβο μπροστά σου, Κύριε, ἐγὼ ὁ ἁμαρτωλὸς καὶ ῥίχνω τὴν ἀπόγνωσι τῆς ψυχῆς μου στὸ πέλαγος τοῦ ἐλέους σου (3η εὐχή).
῾Ρίχνω λοιπὸν κ᾽ ἐγὼ τὸν ἑαυτό μου στὸ ἄπειρο ἔλεος τοῦ Θεοῦ καὶ ἐπικαλούμενος τὴ χάρι τοῦ ἁγίου Πνεύματος τολμῶ νὰ ψελλίσω λίγες λέξεις. Ἢ μᾶλλον δὲν θὰ μιλήσω ἐγώ· θὰ γίνω ἕνα μικρόφωνο γιὰ ν᾽ ἀκούσετε τὶς γνῶμες τῶν πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας.
* * *
Πεντηκοστή! «Ἐκχεῶ ἀπὸ τοῦ πνεύματός μου ἐπὶ πᾶσαν σάρκα…». Ἡ ἔκχυσις τῆς χάριτος τοῦ ἁγίου Πνεύματος, ἀγαπητοί μου, στὴν ἁγία Γραφὴ καὶ στοὺς πατέρες τῆς Ἐκκλησίας χαρακτηρίζεται μὲ πολλὰ ὀνόματα. Ἀπ᾿ ὅλα αὐτὰ παίρνω ἕνα μόνο, τὸ ὄνομα «δωρεά». Γιατί λέγεται ἔτσι; Διότι εἶνε τὸ ἀποκορύφωμα ὅλων ὅσων ὁ Θεὸς χάρισε καὶ χαρίζει.
Ἡ χάρις τοῦ ἁγίου Πνεύματος δὲν εἶνε τὸ μόνο ἀγαθὸ ποὺ ἔλαβε ἡ ἀνθρωπότης ἀπὸ τὸ Θεό. «Ἐν αὐτῷ ζῶμεν καὶ κινούμεθα καὶ ἐσμέν», εἶπε ὁ ἀπόστολος Παῦλος (Πράξ. 17,28), ἐπαναλαμβάνοντας φράσι ἀρχαιοτέρου ποιητοῦ (τοῦ Ἀράτου). Κολυμποῦμε μέσα στὸ πέλαγος τῶν ἐνεργειῶν καὶ δωρεῶν τοῦ Θεοῦ. Τί ὑπάρχει ποὺ νὰ μὴ τὸ ἔχουμε ὡς δωρεὰ ἀπὸ τὸ Θεό!
Ἀφήνω τὰ δῶρα ἀπὸ τὴ γῆ καὶ τὴ θάλασσα· ὑπενθυμίζω τὶς σπουδαιότερες τακτικὲς δωρεὲς ποὺ ἔρχονται ἀπὸ ψηλά, ἀπ᾽ τὸν οὐρανό.⃝ Πρῶτον τὸ φῶς, τὶς ἀναρίθμητες αὐτὲς ἀκτῖνες τοῦ ἥλιου, ποὺ φτάνουν ἀφοῦ μὲ ἰλιγγιώδη ταχύτητα διανύσουν ἀσύλληπτη ἀπόστασι. Ὅπως εἶπε κάποιος ἅγιος, κάθε ἀκτίνα ποὺ πέφτει πάνω στὸ λουλούδι, στὸ παιδί, στὸ γέροντα, στὸ ζητιάνο, στὸν κατάδικο, στὸ μέτωπο κάθε ἀνθρώπου, τί εἶνε· ἕνας ἀσπασμὸς τοῦ οὐρανίου Πατρός. Τὴν ὥρα ποὺ αἰσθάνεσαι τὴν ἀκτῖνα νὰ σὲ φωτίζῃ καὶ νὰ σὲ θερμαίνῃ, εἶνε σὰ νὰ σοῦ λέῃ ὁ Θεός· ἄνθρωπε, σὲ ἀγαπῶ. Τί πληρώνουμε γιὰ τόσα ἑκατομμύρια κιλοβὰτ ἡλιακῆς ἐνεργείας; Κι ἀντὶ εὐχαριστῶ, ἀντὶ «Δόξα σοι τῷ δείξαντι τὸ φῶς» (δοξολ.), ὁ Θεὸς εἰσπράττει βλασφημίες! Καὶ ὅμως ἐξακολουθεῖ νὰ στέλνῃ τὸ φῶς του «ἐπὶ τοὺς ἀχαρίστους καὶ πονηρούς» (Λουκ. 6,35).
⃝ Ἔπειτα τὸ νερό, τὴ βροχούλα ποὺ φέρνουν τὰ σύννεφα καὶ πέφτει στὸ χῶμα καὶ κάνει νὰ φυτρώνουν ὅλα ἐκεῖνα ποὺ μᾶς τρέφουν. Κάθε σταγόνα εἶνε χρυσάφι. Τί πληρώνουμε καὶ τί εἰσπράττει ὁ Θεὸς γι᾽ αὐτὸ τὸ νεράκι; Ἡ ὄρνιθα, ὅταν πίνῃ μιὰ σταλαγματιὰ νερό, ὑψώνει τὸ κεφάλι πρὸς τὸν οὐρανό, σὰ νὰ λέῃ «Σ᾽ εὐχαριστῶ, Κύριε».
⃝ Ἀλλὰ καὶ τὸν ἀέρα. Ὅπως τὸ ψάρι κολυμπάει στὸ νερὸ καὶ δὲ μπορεῖ νὰ ζήσῃ ἔξω ἀπ᾽ αὐτό, ἔτσι καὶ ὁ ἄνθρωπος ζῇ μέσα στὸν ὠκεανὸ τοῦ ἀέρα. Καὶ μόνο ἡ γῆ ἔχει ἀτμοσφαιρικὸ ἀέρα· ἂν βγοῦμε ἀπ᾽ τὴν ἀτμόσφαιρα, παθαίνουμε ἀσφυξία. Γι᾽ αὐτὸ οἱ ἀστροναῦτες ἐφοδιάζονται μὲ φιάλες ὀξυγόνου. Γιά σκεφθῆτε ἂν τὸ ὀξυγόνο τὸ πουλοῦσαν οἱ φαρμακοποιοί· μόνο λίγοι πλούσιοι θὰ ζοῦσαν. Καὶ γι᾽ αὐτὸ ὅμως πάλι ἀχαριστία καὶ ἀγνωμοσύνη εἰσπράττει ὁ καλὸς Θεός.
Ἐκτὸς ὅμως ἀπὸ τὶς τακτικὲς δωρεὲς τοῦ Θεοῦ ὑπάρχουν καὶ ἔκτακτες δωρεές, ὅπως ἦταν π.χ. στὴν παλαιὰ διαθήκη τὸ μάννα, ἡ γλυκυτάτη ἐκείνη τροφή, ποὺ ἔπαιρνε στὸ στόμα τῶν Ἑβραίων ὅποια γεῦσι ἐπιθυμοῦσαν, γινόταν ὅ,τι ἤθελαν. Καὶ ὅμως οἱ ἀγνώμονες ἐπότισαν τὸν Υἱὸν τῆς Παρθένου «ἀντὶ τοῦ μάννα χολήν» (Μ. Παρ. ὄρθρ., ἀντίφ. ιβ΄). Αὐτὸς εἶνε ὁ ἄνθρωπος.
* * *
Ἀκούσατε, ἀγαπητοί μου, ἕως ἐδῶ ὅλες αὐτὲς τὶς δωρεὲς μὲ ἐνδιαφέρον. Σᾶς εἶπα πράγματα κατανοητὰ καὶ ἁπτά, πράγματα ποὺ τὰ ξέρουμε καὶ τὰ ζοῦμε, ἀφοῦ ἡ ζωή μας εἶνε συνυφασμένη μ᾽ αὐτά.
Ἀλλ᾽ ὁ ἄνθρωπος δὲν περιορίζεται ἕως ἐδῶ, στὴ φυσικὴ μόνο σφαῖρα, στὴ ζωὴ τοῦ σώματος. Δὲν εἶνε σῶμα μόνο· εἶνε καὶ πνεῦμα, καὶ κυρίως πνεῦμα. Ἔχει λοιπὸν καὶ ἄλλη ζωή, ζῇ καὶ στὴ σφαῖρα τοῦ πνεύματος. Καὶ ἐκεῖ, στὴ σφαῖρα τοῦ πνεύματος, ἔχει ἀνάγκη ἀπὸ ἄλλου εἴδους ἐφόδια. Πῶς νὰ σᾶς δώσω νὰ τὸ καταλάβετε; Ζητῶ τὴ χάρι καὶ τὴ δύναμι τοῦ Θεοῦ.
Παραπάνω ἀπὸ ὅλες τὶς ὑλικὲς δωρεές, ποὺ τὶς αἰσθανόμεθα ὅλοι γιατὶ ἀπὸ αὐτὲς ζοῦμε καὶ ἐξαρτώμεθα, εἶνε μία ἄλλη, μεγάλη, ὑψίστη δωρεά. Ὅλες αὐτὲς οἱ δωρεές, τακτικὲς καὶ ἔκτακτες, εἶνε μικρές. Ἡ μεγάλη δωρεὰ εἶνε ἡ σημερινή, εἶνε τὸ Πνεῦμα ἅγιο· «…λήψεσθε τὴν δωρεὰν τοῦ ἁγίου Πνεύματος» (Πράξ. 2,38). Σπουδαῖα καὶ ἀναγκαῖα γιὰ τὴ ζωή μας τὸ φῶς, τὸ νερό, ὁ ἀέρας· ἀλλ᾽ αὐτὰ εἶνε ἁπλῶς εἰκόνες καὶ σύμβολα τῆς μεγάλης αὐτῆς δωρεᾶς ποὺ λέγεται Πνεῦμα ἅγιον.
Ἦρθε τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιο! Ὁ Θεὸς πραγματοποιεῖ τὶς ὑποσχέσεις του. Ἦταν προφητευμένο ἀπὸ τὴν παλαιὰ διαθήκη διὰ τοῦ προφήτου Ἰωήλ. Ἦταν ὑπόσχεσι τοῦ Χριστοῦ στοὺς μαθητάς του προτοῦ ν᾽ ἀναληφθῇ στοὺς οὐρανούς. Ἦταν ἡ ὁλοκλήρωσι τοῦ ἔργου τῆς θείας οἰκονομίας, τοῦ μεγαλειώδους ἔργου τοῦ Θεοῦ γιὰ τὴ σωτηρία καὶ δόξα τοῦ πεπτωκότος ἀνθρώπου. Χωρὶς τὴν δωρεὰ τοῦ ἁγίου Πνεύματος τὸ ἔργο τῆς θείας οἰκονομίας θὰ ἦταν ἀτελὲς καὶ ἀνολοκλήρωτο. Σήμερα τὸ ἔργο τοῦτο ὡλοκληρώθηκε. Δόξα τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Υἱῷ καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι!
(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος
Γενέθλιος της Εκκλησίας ημέρα
Αυτό μαρτυρείται ήδη από νωρίς (Τερτυλλιανός). Ακόμη, λόγω της ιερότητας της περιόδου, αποφεύγονταν ιπποδρομίες και θεατρικές παραστάσεις. Από τα χρόνια του Χρυσοστόμου, αποκλειστικό αποστολικό ανάγνωσμα ήταν οι περικοπές του βιβλίου των Πράξεων, που αφορούσαν άλλωστε στη γέννηση και εξάπλωση της Εκκλησίας.
Αὐτά ἀκριβῶς θέλοντας νά μᾶς διδάξει ὁ μακάριος Παῦλος φώναζε δυνατά λέγοντας.«Μήν πλανᾶστε.οὔτε οἱ πόρνοι, οὔτε οἱ εἰδωλολάτρες, οὔτε οἱ μοιχοί, οὔτε οἱ θηλυπρεπεῖς, οὔτε οἱ παιδεραστές, οὔτε οἱ πλεονέκτες, οὔτε οἱ κλέφτες, οὔτε οἱ μέθυσοι, οὔτε ἐκεῖνοι πού περιπαίζουν καί βρίζουν, οὔτε οἱ ἅρπαγες θά κληρονομήσουν τή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ» (Α´ Κορ. 6, 9-10). Καί ἀφοῦ ἀρίθμησε ὅλα, κατά κάποιο τρόπο, τά εἴδη τῆς κακίας, καί ἀφοῦ μᾶς δίδαξε ὅτι οἱ ὑπεύθυνοι τέτοιων ἁμαρτημάτων ἀποξενώνονται ἀπό τή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, ἀμέσως πρόσθεσε·«Καί τέτοιοι ἤσαστε μερικοί ἀπό σᾶς, ἀλλά λουσθήκατε ἀπό τά ἁμαρτήματα αὐτά, ἁγιασθήκατε καί γίνατε δίκαιοι» (Α´ Κορ. 6, 11). Πές μου, πῶς καί μέ ποιόν τρόπο; γιατί αὐτό εἶναι πού θέλουμε νά μάθουμε. «Γιατί βαπτισθήκατε στό ὄνομα τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ», λέγει, «καί στή χάρη τοῦ Πνεύματος τοῦ Θεοῦ μας». Εἶδες, ἀγαπητέ, τή δύναμη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος; εἶδες ὅτι τό Ἅγιο Πνεῦμα ἐξαφάνισε ὅλη ἐκείνη τήν κακία, καί ὅτι ἐκείνους πού ἦταν προηγουμένως ὑποδουλωμένοι στίς δικές τους ἁμαρτίες, τούς ἀνέβασε ἀμέσως στήν ὑψηλότερη τιμή;
2. Ποιός λοιπόν θά μποροῦσε νά κλάψει καί νά θρηνήσει, ὅπως ἀξίζει, ἐκείνους πού ἐπιχειροῦν νά μιλοῦν περιφρονητικά γιά τήν ἀξία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἐκείνους πού, σάν νά ἦταν τρελλοί, δέν κατόρθωσαν οὔτε οἱ πολλές εὐεργεσίες νά τούς ἀπομακρύνουν ἀπό τήν ἀχαριστία τους, ἀλλά τολμοῦν νά κάνουν τά πάντα ἐναντίον τῆς σωτηρίας τους, ἀποστερώντας τό Ἅγιο Πνεῦμα, ὅσο τούς εἶναι δυνατό, ἀπό τή θεϊκή του ἀξία, καί προσπαθοῦν νά τό κατεβάσουν στήν κατηγορία τῶν κτισμάτων; Ἐκείνους θά ἤθελα νά ἐρωτήσω.γιά ποιό λόγο ἐσεῖς πολεμᾶτε τόσο πολύ τήν ἀξία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος; ἤ καλύτερα, γιατί πολεμᾶτε τή σωτηρία σας, καί δέ θέλετε νά καταλάβετε τά λόγια πού εἶπε ὁ Σωτήρας στούς μαθητές του; «Πηγαίνετε νά διδάξετε ὅλους τούς λαούς, βαπτίζοντας αὐτούς στό ὄνομα τοῦ Πατέρα καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος» (Ματθ. 28, 19). Εἶδες ὅτι ἔχουν ἰσότιμη ἀξία; Εἶδες ὅτι ἔχουν τέλεια συμφωνία; Εἶδες ὅτι ἡ Ἁγία Τριάδα εἶναι ἀδιαίρετη; Μήπως ὑπάρχει κάποια διαφορά ἤ ἀλλαγή ἤ ἔλλειψη; Γιατί τολμᾶτε νά παραποιεῖτε τά λόγια τοῦ Κυρίου;
Ἔπειτα θέλοντας νά μᾶς κάμει ἀκριβέστερη τή διδασκαλία του μέ παραδείγματα ἀπό τήν ἀνθρώπινη ζωή, πρόσθεσε.«Γιατί, ποιός ἄλλος ἀπό τούς ἀνθρώπους γνωρίζει τά ἰδιαίτερα τοῦ ἀνθρώπου, παρά μόνο τό πνεῦμα τοῦ ἀνθρώπου, πού εἶναι μέσα του; Ἔτσι καί τά ἰδιαίτερα τοῦ Θεοῦ κανένας ἄλλος δέ γνωρίζει, παρά μόνο τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ» (Α´ Κορ. 2, 11). Εἶδες τέλεια διδασκαλία; Ὅπως, λέγει, δέν εἶναι δυνατό νά γνωρίζει κανένας ἄλλος αὐτά πού εἶναι μέσα στή σκέψη ἑνός ἀνθρώπου, ἀλλά μόνος του ὁ καθένας γνωρίζει τά δικά του, ἔτσι καί τά ἰδιαίτερα τοῦ Θεοῦ κανένας δέ γνωρίζει, παρά μόνο τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ. Αὐτό εἶναι πολύ μεγάλο καί μέ τό παραπάνω ἀρκετό γιά νά ἀποδείξει τήν ἀξία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Γιατί μᾶς ἔφερε ἕνα παράδειγμα καί μᾶς λέγει καθαρά ὅτι δέν εἶναι δυνατό νά μή γνωρίζει ποτέ κάποιος ἀπό τούς ἀνθρώπους αὐτά πού εἶναι μέσα στή σκέψη του. Ὅπως λοιπόν αὐτό δέν εἶναι δυνατό νά γίνει, ἔτσι μέ τόση ἀκρίβεια, λέγει, τό Ἅγιο Πνεῦμα γνωρίζει καί τά ἰδιαίτερα τοῦ Θεοῦ. Ἀλλά δέν ξέρω πῶς οὔτε μέ τά λόγια του αὐτά ὁ μακάριος Παῦλος δέν πείθει ἐκείνους πού στρέφονται μόνοι τους ἐναντίον τῆς σωτηρίας τους καί κάνουν τόσο μεγάλο πόλεμο ἐναντίον τῆς ἀξίας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, καί ὅσο μποροῦν τό ἀποξενώνουν αὐτό ἀπό τή θεϊκή του ἀξία καί τό κατεβάζουν στήν ἀσήμαντη θέση τῶν δημιουργημάτων. Ἀλλ᾿ ἄν καί αὐτοί συμπεριφέρονται ἐχθρικά καί εἶναι ἀντίθετοι στά λεγόμενα ἀπό τήν Ἁγία Γραφή, ἐμεῖς, ἀφοῦ δεχόμαστε τά θεῖα δόγματα σάν ἀποκάλυψη πού κατέβηκε ἀπό τόν οὐρανό, ἄς προσφέρουμε στόν Κύριο τή δοξολογία πού ἁρμόζει, δείχνοντας μαζί μέ τή σωστή πίστη καί τό ὅτι τηροῦμε ἀκριβῶς τήν ἀλήθεια.
Γι᾿ αὐτό ἀκριβῶς καί τότε, ἐπειδή οἱ μαθητές εἶχαν ἀπολαύσει παρά πολλά ἀγαθά, ὅταν ἦταν μαζί τους ὁ Κύριος, καί ἦταν πολύ εὐτυχισμένοι ἐπειδή τόν συναναστρέφονταν (γιατί ὅλοι οἱ κάτοικοι τῆς Παλαιστίνης ἔβλεπαν στά πρόσωπά τους σάν νά ἔβλεπαν σέ κάποια ἀστέρια, ἀφοῦ καί νεκρούς ἀνάσταιναν, καί λεπρούς καθάριζαν, καί δαιμόνια ἔδιωχναν, καί ἀρρώστιες θεράπευαν καί ἔκαναν καί πολλά ἄλλα θαύματα), ἐπειδή λοιπόν ἦταν τόσο σπουδαῖοι καί πασίγνωστοι, γι᾿ αὐτό τούς ἄφησε νά ἀποχωρισθοῦν γιά λίγο ἀπό τή δύναμη πού τούς βοηθοῦσε, ὥστε, ὅταν βρεθοῦν μόνοι τους, νά μάθουν τί τούς χάριζε ἡ παρουσία τῆς ἀγαθότητας τοῦ Κυρίου, καί, ἀφοῦ ἀντιληφθοῦν τά ἀγαθά τοῦ παρελθόντος, νά ὑποδεχθοῦν μέ μεγαλύτερη προθυμία τή δωρεά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Πραγματικά, ἐνῶ ἦταν στενοχωρημένοι, τούς παρηγόρησε, καί, ἐνῶ ἦταν σκυθρωποί καί θλιμμένοι γιά τό χωρισμό τους ἀπό τό Διδάσκαλο, τούς φώτισε μέ τό δικό του φῶς, καί, ἐνῶ ἦταν σχεδόν νεκροί, τούς ἀνέστησε καί σκόρπισε τό σύννεφο τῆς λύπης καί τούς ἔβγαλε ἀπό τή δύσκολη θέση.
Καί ἔγινε κάτι ἀσυνήθιστο καί παράξενο. Γιατί ὅπως τότε στά παλιά χρόνια γλῶσσες χώρισαν τήν οἰκουμένη καί διέλυσαν τήν κακή συμφωνία, ἔτσι καί τώρα γλῶσσες ἕνωσαν τήν οἰκουμένη καί ὁδήγησαν σέ ὁμόνοια αὐτά πού ἦταν χωρισμένα. Γι᾿ αὐτό λοιπόν ἐμφανίσθηκε τό Ἅγιο Πνεῦμα μέ μορφή γλωσσῶν καί σάν πύρινες γλῶσσες γιά τό ἀγκάθι τῆς ἁμαρτίας πού μεγάλωσε πολύ μέσα μας. Γιατί ὅπως ἡ γῆ, ὅταν δέν καλλιεργεῖται, ἐνῶ εἶναι γόνιμη καί πλούσια, βγάζει πολλά ἀγκάθια, ἔτσι ἀκριβῶς καί ἡ ἀνθρώπινη φύση, ἐνῶ εἶναι καλή ἀπό τό δημιουργό της καί κατάλληλη γιά τά ἔργα τῆς ἀρετῆς, ἐπειδή δέ δέχθηκε τό ἄροτρο τῆς εὐσέβειας, οὔτε τό σπόρο τῆς θεογνωσίας, βλάστησε μέσα μας τήν ἀσέβεια σάν ἀγκάθια καί ἄλλα ἄχρηστα φυτά. Καί ὅπως ἡ ἐπιφάνεια τῆς γῆς πολλές φορές δέ φαίνεται ἀπό τά πολλά ἀγκάθια καί τά ἄγρια χόρτα, ἔτσι καί ἡ εὐγένεια καί ἡ ἁγνότητα τῆς ψυχῆς μας δέ φαινόταν, μέχρις ὅτου ἦλθε ὁ γεωργός τῆς ἀνθρώπινης φύσης, ἔβαλε τή φωτιά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τήν καθάρισε καί τήν προετοίμασε νά δεχθεῖ τόν οὐράνιο σπόρο.
Πράγματι δέν μποροῦμε νά αἰσθανθοῦμε πρῶτα τή χαρά, ἄν δέ θεωρήσουμε πρῶτα ὅτι εἶναι δική μας ἡ χαρά τῶν ἄλλων καί ἄν δέ λογαριάσουμε ὅτι εἶναι δικά μας τά ἀγαθά τῶν συνανθρώπων μας. Καί αὐτά δέν εἶναι δυνατό ποτέ νά φανοῦν ἀπό τίποτε ἄλλο, ἄν δέ μᾶς κυριέψει ἡ δύναμη τῆς ἀγάπης. Ἡ ἀγάπη εἶναι ἡ ρίζα, ἡ πηγή καί ἡ μητέρα ὅλων τῶν ἀγαθῶν. Γιατί πράγματι σάν ρίζα κάνει νά βλαστήσουν ἄπειρα κλαδιά ἀρετῆς, σάν πηγή βγάζει πολλά νερά καί σάν μητέρα σφίγγει μέσα στήν ἀγκαλιά της ἐκείνους πού καταφεύγουν σ᾿ αὐτήν. Αὐτό ἀκριβῶς γνωρίζοντας καί ὁ μακάριος Παῦλος ὀνόμασε τήν ἀγάπη καρπό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Καί ἀλλοῦ τῆς χάρισε τόσο μεγάλο προτέρημα, ὥστε νά πεῖ ὅτι ἡ ἀγάπη εἶναι ἡ τέλεια τήρηση καί ἐκπλήρωση τοῦ νόμου.«Γιατί ἡ ἀγάπη», λέγει, «εἶναι ἡ τέλεια τήρηση καί ἐκπλήρωση τοῦ νόμου» (Ρωμ. 13, 10). Ὁ Κύριος τῶν πάντων δέ θεώρησε καμιά ἄλλη προϋπόθεση ἀρκετή καί ἀπόδειξη ἀξιόπιστη γιά νά φαίνονται οἱ μαθητές του, παρά μόνο τήν ἀγάπη, λέγοντας.«Μ᾿ αὐτό θά μάθουν ὅλοι ὅτι εἶστε μαθητές μου, ἐάν ἔχετε μεταξύ σας ἀγάπη» (Ἰω. 13, 35).
Καί πρόσεχε, σέ παρακαλῶ, πῶς ὁ δίκαιος Ἄβελ ἐπαινεῖται καί ἀναφέρεται καθημερινά, καί ἡ σφαγή του ἔγινε γι᾿ αὐτόν ἀφορμή καλῆς φήμης. Καί αὐτός μετά τό θάνατό του ὁμιλεῖ ἐλεύθερα καί κατηγορεῖ μέ δυνατή φωνή τό δολοφόνο του. Ὁ Κάιν ὅμως, πού δῆθεν ἔμεινε στή ζωή, πῆρε τήν ἀμοιβή του ἀνάλογα μέ τά ἔργα του, καί ἔζησε ἐπάνω στή γῆ ἀναστενάζοντας καί τρέμοντας. Ὁ Ἄβελ ὅμως πού σκοτώθηκε καί ξαπλώθηκε νεκρός ἔδειξε μετά τό θάνατό του μεγαλύτερη παρρησία (Γεν. 9, 10). Καί ὅπως ἔκαμε ἐκεῖνον ἡ ἁμαρτία του νά ζεῖ πιό ἄθλια καί ἀπό τούς νεκρούς, ἔτσι ἔκαμε αὐτόν ἡ ἀρετή του νά λάμπει περισσότερο καί μετά τό θάνατό του. Γι᾿ αὐτό λοιπόν καί ἐμεῖς, γιά ν᾿ ἀποκτήσουμε μεγαλύτερη παρρησία καί σ᾿ αὐτή τή ζωή καί στήν ἄλλη, γιά νά ἀπολαύσουμε περισσότερη χαρά πού πηγάζει ἀπό τήν ἑορτή, ἄς καταστρέψουμε ὅλα τά ἀκάθαρτα ἐνδύματα τῆς ψυχῆς, ἄς γυμνωθοῦμε ἰδιαίτερα ἀπό τό ἔνδυμα τοῦ φθόνου. Γιατί καί ἄν ἀκόμη φανοῦμε ὅτι πετύχαμε πάρα πολλά, ὅλα θά τά χάσουμε, ὅταν μᾶς ἐνοχλεῖ τό πικρό καί ἄγριο αὐτό ἐλάττωμα, πού μακάρι νά τό ἀποφύγουμε ὅλοι μας, καί ἰδιαίτερα αὐτοί πού σήμερα μέ τή χάρη τοῦ βαπτίσματος ἔβγαλαν τό παλιό ἔνδυμα τῶν ἁμαρτημάτων τους καί πού μποροῦν νά λάμπουν σάν τίς ἀκτίνες τοῦ ἥλιου.
Ἑσεῖς λοιπόν, παρακαλῶ, οἱ ὁποῖοι υἱοθετηθήκατε σήμερα ἀπό τό Θεό, οἱ ὁποῖοι ντυθήκατε τό λαμπρό αὐτό φόρεμα, διατηρῆστε μέ κάθε τρόπο τή χαρά, στήν ὁποία εἶστε τώρα, ἀφοῦ φράξετε ἀπό παντοῦ τήν εἴσοδο στό διάβολο, ὥστε νά ἀπολαύσετε ἀφθονότερη τή χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, καί νά μπορέσετε ν᾿ ἀποδώσετε καλά ἔργα ὁ ἕνας τριάντα, ὁ ἄλλος ἑξήντα, ὁ ἄλλος ἑκατό, καί νά ἀξιωθεῖτε νά συναντήσετε μέ παρρησία τό βασιλιά τῶν οὐρανῶν, ὅταν πρόκειται νά ἔλθει καί νά μοιράσει τά ἀπερίγραπτα ἀγαθά σ᾿ ἐκείνους πού ἔζησαν ἐνάρετα τήν παρούσα ζωή, μέ τή βοήθεια τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, στόν ὁποῖο ἀνήκει ἡ δόξα καί ἡ δύναμη τώρα καί πάντοτε καί στούς αἰῶνες τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
Ἡ χάρις τοῦ ἁγίου Πνεύματος δὲν εἶνε τὸ μόνο ἀγαθὸ ποὺ ἔλαβε ἡ ἀνθρωπότης ἀπὸ τὸ Θεό. «Ἐν αὐτῷ ζῶμεν καὶ κινούμεθα καὶ ἐσμέν», εἶπε ὁ ἀπόστολος Παῦλος (Πράξ. 17,28), ἐπαναλαμβάνοντας φράσι ἀρχαιοτέρου ποιητοῦ (τοῦ Ἀράτου). Κολυμποῦμε μέσα στὸ πέλαγος τῶν ἐνεργειῶν καὶ δωρεῶν τοῦ Θεοῦ. Τί ὑπάρχει ποὺ νὰ μὴ τὸ ἔχουμε ὡς δωρεὰ ἀπὸ τὸ Θεό!
Ἀφήνω τὰ δῶρα ἀπὸ τὴ γῆ καὶ τὴ θάλασσα· ὑπενθυμίζω τὶς σπουδαιότερες τακτικὲς δωρεὲς ποὺ ἔρχονται ἀπὸ ψηλά, ἀπ᾽ τὸν οὐρανό.⃝ Πρῶτον τὸ φῶς, τὶς ἀναρίθμητες αὐτὲς ἀκτῖνες τοῦ ἥλιου, ποὺ φτάνουν ἀφοῦ μὲ ἰλιγγιώδη ταχύτητα διανύσουν ἀσύλληπτη ἀπόστασι. Ὅπως εἶπε κάποιος ἅγιος, κάθε ἀκτίνα ποὺ πέφτει πάνω στὸ λουλούδι, στὸ παιδί, στὸ γέροντα, στὸ ζητιάνο, στὸν κατάδικο, στὸ μέτωπο κάθε ἀνθρώπου, τί εἶνε· ἕνας ἀσπασμὸς τοῦ οὐρανίου Πατρός. Τὴν ὥρα ποὺ αἰσθάνεσαι τὴν ἀκτῖνα νὰ σὲ φωτίζῃ καὶ νὰ σὲ θερμαίνῃ, εἶνε σὰ νὰ σοῦ λέῃ ὁ Θεός· ἄνθρωπε, σὲ ἀγαπῶ. Τί πληρώνουμε γιὰ τόσα ἑκατομμύρια κιλοβὰτ ἡλιακῆς ἐνεργείας; Κι ἀντὶ εὐχαριστῶ, ἀντὶ «Δόξα σοι τῷ δείξαντι τὸ φῶς» (δοξολ.), ὁ Θεὸς εἰσπράττει βλασφημίες! Καὶ ὅμως ἐξακολουθεῖ νὰ στέλνῃ τὸ φῶς του «ἐπὶ τοὺς ἀχαρίστους καὶ πονηρούς» (Λουκ. 6,35).
⃝ Ἔπειτα τὸ νερό, τὴ βροχούλα ποὺ φέρνουν τὰ σύννεφα καὶ πέφτει στὸ χῶμα καὶ κάνει νὰ φυτρώνουν ὅλα ἐκεῖνα ποὺ μᾶς τρέφουν. Κάθε σταγόνα εἶνε χρυσάφι. Τί πληρώνουμε καὶ τί εἰσπράττει ὁ Θεὸς γι᾽ αὐτὸ τὸ νεράκι; Ἡ ὄρνιθα, ὅταν πίνῃ μιὰ σταλαγματιὰ νερό, ὑψώνει τὸ κεφάλι πρὸς τὸν οὐρανό, σὰ νὰ λέῃ «Σ᾽ εὐχαριστῶ, Κύριε».
⃝ Ἀλλὰ καὶ τὸν ἀέρα. Ὅπως τὸ ψάρι κολυμπάει στὸ νερὸ καὶ δὲ μπορεῖ νὰ ζήσῃ ἔξω ἀπ᾽ αὐτό, ἔτσι καὶ ὁ ἄνθρωπος ζῇ μέσα στὸν ὠκεανὸ τοῦ ἀέρα. Καὶ μόνο ἡ γῆ ἔχει ἀτμοσφαιρικὸ ἀέρα· ἂν βγοῦμε ἀπ᾽ τὴν ἀτμόσφαιρα, παθαίνουμε ἀσφυξία. Γι᾽ αὐτὸ οἱ ἀστροναῦτες ἐφοδιάζονται μὲ φιάλες ὀξυγόνου. Γιά σκεφθῆτε ἂν τὸ ὀξυγόνο τὸ πουλοῦσαν οἱ φαρμακοποιοί· μόνο λίγοι πλούσιοι θὰ ζοῦσαν. Καὶ γι᾽ αὐτὸ ὅμως πάλι ἀχαριστία καὶ ἀγνωμοσύνη εἰσπράττει ὁ καλὸς Θεός.
Ἐκτὸς ὅμως ἀπὸ τὶς τακτικὲς δωρεὲς τοῦ Θεοῦ ὑπάρχουν καὶ ἔκτακτες δωρεές, ὅπως ἦταν π.χ. στὴν παλαιὰ διαθήκη τὸ μάννα, ἡ γλυκυτάτη ἐκείνη τροφή, ποὺ ἔπαιρνε στὸ στόμα τῶν Ἑβραίων ὅποια γεῦσι ἐπιθυμοῦσαν, γινόταν ὅ,τι ἤθελαν. Καὶ ὅμως οἱ ἀγνώμονες ἐπότισαν τὸν Υἱὸν τῆς Παρθένου «ἀντὶ τοῦ μάννα χολήν» (Μ. Παρ. ὄρθρ., ἀντίφ. ιβ΄). Αὐτὸς εἶνε ὁ ἄνθρωπος.
Ἀλλ᾽ ὁ ἄνθρωπος δὲν περιορίζεται ἕως ἐδῶ, στὴ φυσικὴ μόνο σφαῖρα, στὴ ζωὴ τοῦ σώματος. Δὲν εἶνε σῶμα μόνο· εἶνε καὶ πνεῦμα, καὶ κυρίως πνεῦμα. Ἔχει λοιπὸν καὶ ἄλλη ζωή, ζῇ καὶ στὴ σφαῖρα τοῦ πνεύματος. Καὶ ἐκεῖ, στὴ σφαῖρα τοῦ πνεύματος, ἔχει ἀνάγκη ἀπὸ ἄλλου εἴδους ἐφόδια. Πῶς νὰ σᾶς δώσω νὰ τὸ καταλάβετε; Ζητῶ τὴ χάρι καὶ τὴ δύναμι τοῦ Θεοῦ.
Παραπάνω ἀπὸ ὅλες τὶς ὑλικὲς δωρεές, ποὺ τὶς αἰσθανόμεθα ὅλοι γιατὶ ἀπὸ αὐτὲς ζοῦμε καὶ ἐξαρτώμεθα, εἶνε μία ἄλλη, μεγάλη, ὑψίστη δωρεά. Ὅλες αὐτὲς οἱ δωρεές, τακτικὲς καὶ ἔκτακτες, εἶνε μικρές. Ἡ μεγάλη δωρεὰ εἶνε ἡ σημερινή, εἶνε τὸ Πνεῦμα ἅγιο· «…λήψεσθε τὴν δωρεὰν τοῦ ἁγίου Πνεύματος» (Πράξ. 2,38). Σπουδαῖα καὶ ἀναγκαῖα γιὰ τὴ ζωή μας τὸ φῶς, τὸ νερό, ὁ ἀέρας· ἀλλ᾽ αὐτὰ εἶνε ἁπλῶς εἰκόνες καὶ σύμβολα τῆς μεγάλης αὐτῆς δωρεᾶς ποὺ λέγεται Πνεῦμα ἅγιον.
Ἦρθε τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιο! Ὁ Θεὸς πραγματοποιεῖ τὶς ὑποσχέσεις του. Ἦταν προφητευμένο ἀπὸ τὴν παλαιὰ διαθήκη διὰ τοῦ προφήτου Ἰωήλ. Ἦταν ὑπόσχεσι τοῦ Χριστοῦ στοὺς μαθητάς του προτοῦ ν᾽ ἀναληφθῇ στοὺς οὐρανούς. Ἦταν ἡ ὁλοκλήρωσι τοῦ ἔργου τῆς θείας οἰκονομίας, τοῦ μεγαλειώδους ἔργου τοῦ Θεοῦ γιὰ τὴ σωτηρία καὶ δόξα τοῦ πεπτωκότος ἀνθρώπου. Χωρὶς τὴν δωρεὰ τοῦ ἁγίου Πνεύματος τὸ ἔργο τῆς θείας οἰκονομίας θὰ ἦταν ἀτελὲς καὶ ἀνολοκλήρωτο. Σήμερα τὸ ἔργο τοῦτο ὡλοκληρώθηκε. Δόξα τῷ Πατρὶ καὶ τῷ Υἱῷ καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι!
Γενέθλιος της Εκκλησίας ημέρα
ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗ
Η ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ: Οι Ιουδαίοι κατά την περίοδο της Π. Διαθήκης γιόρταζαν την Πεντηκοστή, ή εορτή των εβδομάδων (7 επί 7), που ονομαζόταν ακόμη “εορτή θερισμού των πρωτογεννημάτων” (Εξ. κγ΄16). Κατά τη γιορτή προσφέρονταν στο Θεό θυσίες πρωτογεννημάτων (καρπών σιτηρών, οικιακών ζώων). Επίσης, κατά παράδοση, ο Δεκάλογος δόθηκε στο Μωυσή την 50η μέρα μετά το ιουδαϊκό Πάσχα. Κατ' αντιστοιχία, όπως κατά την εβραϊκή Πεντηκοστή, εκφράζονταν ευχαριστίες για τα πρωτογεννήματα, έτσι για την χριστιανική Πεντηκοστή εκφράζονται ευχαριστίες για “τας απαρχάς του Πνεύματος”.
Η ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ: Η πρώτη αναφορά στην εορτή βρίσκεται στην απόκρυφη “Επιστολή των Αποστόλων”. Τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες, Πεντηκοστή ονομαζόταν ολόκληρο το διάστημα των 50 ημερών από την Ανάσταση του Κυρίου μέχρι και την έβδομη Κυριακή μετά από αυτή. “Πάσα η Πεντηκοστή της εν τω αιώνι προσδοκώμενης αναστάσεως εστί υπόμνημα. Η γαρ μία και πρώτη εκείνη ημέρα (Ανάσταση), επτάκις πολλαπλασιασθείσα, τας επτά της ιεράς Πεντηκοστής εβδομάδας αποτελεί.” (Μ. Βασίλειος, PG 32, 192) Αυτές τις πενήντα μέρες απαγορευόταν γονυκλισία και νηστεία, λόγω του χαρμοσύνου των ημερών.
Αυτό μαρτυρείται ήδη από νωρίς (Τερτυλλιανός). Ακόμη, λόγω της ιερότητας της περιόδου, αποφεύγονταν ιπποδρομίες και θεατρικές παραστάσεις. Από τα χρόνια του Χρυσοστόμου, αποκλειστικό αποστολικό ανάγνωσμα ήταν οι περικοπές του βιβλίου των Πράξεων, που αφορούσαν άλλωστε στη γέννηση και εξάπλωση της Εκκλησίας.
Η τελευταία ημέρα της Πεντηκοστής αποκτά σπουδαιότερη από τις προηγούμενες σημασία, γιατί θεωρείται δικαίως ως η ημέρα “η τελειώσασα την Εκκλησίαν αιτία” (Θρ. Ηθ. Εγκυκλοπαίδεια). Η εκκλησία βεβαίως, ως σύνολο πιστών υπήρχε και πριν την Πεντηκοστή, εφόσον υπήρχε ιεραρχία, οργανωτικές βάσεις, παράδοση Μυστηρίων, αλλά έλειπε η κινώσα ζωτική πνοή του Θεού. Αυτή του Αγίου Πνεύματος, της τρίτης υποστάσεως του Αγίου Τριαδικού Θεού. “Εορτάζουμε καί την παρουσία του Αγίου Πνεύματος καιί την πραγματοποίηση της υποσχέσεως καί την εκπλήρωση της ελπίδας.”, γράφει ο Γρηγόριος Θεολόγος. Ο Ιωάννης Χρυσόστομος γράφει σχετικά: “Ει (εάν) μη Πνεύμα παρήν, ουκ αν συνέστη η Εκκλησία. Ει δε συνίσταται η Εκκλησία εύδηλον ότι Πνεύμα πάρεστιν”. Η Πεντηκοστή, “μητρόπολις των εορτών” κατά τον Ι. Χρυσόστομο, κατέστη η αφετηρία της Εκκλησίας ή καλύτερα η γενέθλιος μέρα του έργου της, διότι εκείνη τη μέρα κατήλθε το Πνεύμα το Άγιον στους πρώτους Μαθητές. Γράφει ο ίδιος Πατέρας για την εορτή: “Η φύσις η ημετέρα προ δέκα ημερών (διά της Αναλήψεως) εις τον θρόνον ανέβη τον βασιλικόν και το Πνέυμα το Άγιον κατέβη σήμερον προς την φύσιν την ημετέραν. Ανήνεγκεν ο Κύριος την απαρχήν την ημετέραν καικατήνεγκε υο Πνεύμα το Άγον.” (PG 50,454,456)
Ο ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΘΕΟΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΑΓΙΟ ΠΝΕΥΜΑ: Το Άγιο Πνεύμα πάντοτε υπήρχε και υπάρχει και θα υπάρχει, δεν έχει αρχή ούτε τέλος, αλλ' είναι πάντοτε ενωμένο και συναριθμείται με τον Πατέρα καί τον Υιό. [Το Άγιο Πνεύμα] πάντοτε και αιώνια μεταλαμβάνεται [με τις θείες ενέργειές Του], δεν μεταλαμβάνει, οδηγεί στην τελείωση [τους ανθρώπους], δεν τελειώνεται, παρέχει την πνευματική πλήρωση, δεν έχει ανάγκη πληρώσεως, αγιάζει, δεν αγιάζεται, κάνει [τους ανθρώπους] θεούς, (...) είναι πάντοτε το ίδιο και απαράλλακτο, αόρατο, άχρονο, αχώρητο, αναλλοίωτο, υπεράνω από κάθε έννοια ποιότητας, ποσότητας και μορφής, αψηλάφητο, κινούμενο αφ' Εαυτού, κινούμενο συνεχώς, έχοντας αφ' Εαυτού εξουσία, έχοντας αφ' Εαυτού δύναμη, παντοδύναμο (...). Είναι ζωή και πρόξενος ζωής, το φως και χορηγεί φως, αφ' Εαυτού αγαθό και πηγή αγαθότητας. Πνεύμα ευθές, ηγεμονικό, κύριο [καλεί και] αποστέλλει [τους άξιους, όπως ο Πατήρ και ο Υιός], θέτει όρια [σε όλη την κτίση] κάνει τους ανθρώπους ναούς οίκους Του, οδηγεί, ενεργεί όπως θέλει, διανέμει χαρίσματα. Είναι Πνεύμα υιοθεσίας [κάνει τους ανθρώπους υιούς του Θεού], αληθείας, σοφίας, συνέσεως, γνώσεως, ευσέβειας, βουλής, δυνάμεως, φόβου [θείου], (...). Δια του Αγίου Πνεύματος γνωρίζεται ο Πατήρ και δοξάζεται ο Υιός, και από Αυτούς μόνο γνωρίζεται Αυτό, είναι δηλαδή τα τρία πρόσωπα Εν, μία είναι η λατρεία και η προσκύνηση [που προσφέρεται], μία η δύναμη, η τελειότητα, ένας ο αγιασμός [που παρέχεται].
ΟΙ ΔΩΡΕΕΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ: Τι χορηγεί το Άγιο Πνεύμα; “Πάντα χορηγεί: βρύει προφητείας, ιερέας τελειοί, αγραμμάτους σοφίαν εδίδαξε, αλιείς θεολόγους ανέδειξεν, όλον συγκροτεί τον θεσμόν της Εκκλησίας” (Πεντηκοστάριον Χαρμόσυνον). Τα Μυστήρια του Βαπτίσματος και του Χρίσματος, δύο εκ των κορυφαίων δωρεών του Αγίου Πνεύματος, τελούνταν τους πρώτους αιώνες κατά την εορταστική αγρυπνία της εορτής της Πεντηκοστής (όπως άλλωστε και των Χριστουγέννων και της Αναστάσεως). Το Άγιο Πνεύμα ακόμη και σήμερα πρέπει να εμψυχώνει τους ορθοδόξους λειτουργούς του Υψίστου, διότι κατά τον Χρυσόστομο “δυνάμεθα αεί Πεντηκοστήν επιτελείν”. Εξάλλου πρέπει να γνωρίζουμε ότι: “Το Πνεύμα το Άγιον αποτελεί την πηγή του ανακαθαρμού, της αναγέννησης και εξαγιασμού των πιστών.” (Π. Ν. Τρεμπέλας, Ομιλητική, σ.220, από τον Γρηγορίο Παλαμά).
Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ: Με τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος και της μυστικής επικοινωνίας τη ψυχής του πιστού με Αυτό, η ψυχή δέχεται και αντανακλά δόξα Κυρίου, και μεταμορφώνεται σε όμοια εικόνα με τον Αυτόν, προχωρώντας βαθμηδόν από “δόξης εις δόξαν” (Β΄Κορ. γ΄18), προοριζόμενη να φτάσει στο καθ' ομοίωσιν με τον Δημιουργό, που ήταν και ο κορυφαίος σκοπός του έργου του Τριαδικού Θεού κατά τη δημιουργία του κόσμου. Το Θείο Πνεύμα φέρνει στην ψυχή μια ατμόσφαιρα Παραδείσου, μέσα στην οποία γονιμοποιούνται όλα τα άνθη της και ωριμάζουν οι καρποί του Πνεύματος: “αγάπη, χαρά, ειρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, αγαθωσύνη, πίστις,πραότης, εγκράτεια” (Γαλ. ε΄22). Επισφράγιση δε των δωρεών του Πνεύματος είναι η υιοθεσία που αποτελεί και τον αρραβώνα της αιώνιας κληρονομίας του Θεού.
ΠΝΕΥΜΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΘΕΟΝ ΥΙΟΘΕΣΙΑ: “Όσοι γαρ Πνεύματι Θεού άγονται, ούτοι εισίν υιοί Θεού (...) Αυτό το Πνεύμα συμμαρτηρεί τω πνεύματι ημών, ότι εσμέν τέκνα Θεού, ει δε τέκνα καικληρονόμοι, κληρονόμοι μεν Θεού, συγκληρονόμοι δε Χριστού.” (Ρωμ. η΄14-17). Όλη αυτή η αγιοπνευματική βιοτή επιτυγχάνεται μόνο δια της μυστηριακής ζωής της γεννημένης δια του Αγίου Πνεύματος Ορθοδόξου Εκκλησίας. Ο Χριστός τήρησε την υπόσχεση που έδωσε και την ημέρα της Πεντηκοστής έστειλε στους μαθητές το Πανάγιο Πνεύμα. Το Άγιο Πνεύμα επεδήμησε στους Αποστόλους, στην Εκκλησία και δι'αυτών σ' όλους όσοι ανοίγουν σ' αυτό την πόρτα της ψυχής τους. Δια του Αγίου Πνεύματος «πάσα ψυχή ζωούται» και «περικρατείται πάντα τα ορατά συν τοις αοράτοις». Δια του Αγίου Πνεύματος «πάσα η κτίσις καινουργείται», δι' αυτού «ο πας πλούτος της δόξης, εξ ου χάρις και ζωή πάση τη κτίσει» δι' αυτού «πάσα ψυχή ζωούται», δι' αυτού «τα σύμπαντα το είναι έχει». (Αναβαθμοί Όρθρου)
Ο ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗ: Ο Χρυσορρήμων Πατέρας της Ορθοδοξίας τονίζει ότι διά του Αγίου Πνεύματος: “δουλείας απαλλαττόμεθα, εις ελευθερίαν καλούμεθα, εις υιοθεσίαν αναγόμεθα, άνωθεν αναπλαττόμεθα, το βαρύ και δυσώδες των αμαρτημάτων φορτίων αποτιθέμεθα. Διά του Πνεύματος του Αγίου, ιερέων βλέπομεν χορούς, διδασκάλων έχουμε τάγματα. (...)
Διά της τούτου δυνάμεως εξ ανθρώπων άγγελοι γεγόναμεν οι τη χάριτι προσδραμόντες,” χωρίς να μεταβάλλουμε τη φύση μας, αλλά κάτι το περισσότερο θαυμαστό: μένοντας στην ανθρωπινη φύση, “την των αγγέλων πολιτείαν επιδεικνύμεθα.” Και όπως η αισθητή φωτιά, όταν θερμάνει τον πηλό, όστρακον ισχυρόν τον αναδεικνύει, “ούτω δη και το πυρ του Πνεύματος, επειδάν λάβη ψυχήν ευγνώμονα και εύρη πηλού μάλλον διαλελυμένην, σιδήρου στερροτέραν αυτήν απεργάζεται. Και τον προ μικρού τω βορβόρω των αμαρτημάτων μεμολυσμένον, αθρόον του ηλίου λαμπρότερον αναδείκνυσιν” (PG 50, 463-5).
ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗ
Τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρός ἡμῶν Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου
1. Εἶναι μεγάλα, ἀγαπητοί, καί ξεπερνοῦν κάθε ἀνθρώπινη λογική τά χαρίσματα πού μᾶς δώρησε σήμερα ὁ φιλάνθρωπος Θεός. Γι᾿ αὐτό λοιπόν ἄς χαιρόμαστε ὅλοι μαζί καί χορεύοντας ἀπό χαρά ἄς ὑμνήσομε τόν Κύριό μας. Γιατί ἡ σημερινή ἡμέρα εἶναι γιά μᾶς ἑορτή καί πανήγυρη. Ὅπως δηλαδή ἡ μία ἐποχή διαδέχεται τήν ἄλλη καί τό ἕνα ἡλιοστάσιο τό ἄλλο, ἔτσι ἀκριβῶς καί στήν Ἐκκλησία ἡ μία ἑορτή διαδέχεται τήν ἄλλη καί μᾶς πηγαίνουν ἀπό τή μία στήν ἄλλη. Πρίν ἀπό λίγες ἡμέρες λοιπόν ἑορτάσαμε τό σταυρό, τό πάθος, τήν ἀνάσταση, ὕστερα ἀπό αὐτά τήν ἀνάληψη τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ στόν οὐρανό. Σήμερα ὅμως συναντήσαμε τήν ἴδια τήν κορυφή τῶν ἀγαθῶν, φθάσαμε στή μητρόπολη τῶν ἑορτῶν, βρισκόμαστε στήν πραγματοποίηση τῆς ὑπόσχεσης τοῦ Κυρίου. «Γιατί ἄν ἐγώ φύγω», λέγει, «θά σᾶς στείλω ἄλλον Παράκλητο καί δέ θά σᾶς ἀφήσω ὀρφανούς» (Ἰω. 16, 7)...
Εἴδατε ἐνδιαφέρον; εἴδατε ἄπειρη φιλανθρωπία; Πρίν ἀπό λίγες ἡμέρες ἀνέβηκε στόν οὐρανό, ξανακάθισε στό βασιλικό θρόνο, πῆρε τή θέση στά δεξιά τοῦ Πατέρα καί μᾶς χαρίζει σήμερα τήν παρουσία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί ἔτσι μᾶς δίνει τά ἄπειρα οὐράνια ἀγαθά. Γιατί, πές μου, ποιό ἀπό αὐτά πού συντελοῦν στή δική μας σωτηρία δέν τό ἔχει δώσει τό Ἅγιο Πνεῦμα; Αὐτό μᾶς ἀπαλλάσσει ἀπό τήν πνευματική δουλεία, μᾶς καλεῖ στήν ἐλευθερία, μᾶς ὁδηγεῖ στήν υἱοθεσία καί, γενικά, μᾶς ξαναγεννᾶ ἀπό τήν ἀρχή, καί μᾶς ξεφορτώνει τό βαρύ καί ἀποκρουστικό φορτίο τῶν ἁμαρτιῶν. Μέ τή χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος βλέπουμε τούς πολλούς ἱερεῖς καί ἔχουμε τά τάγματα τῶν διδασκάλων. Ἀπό τήν πηγή αὐτή βγῆκε καί τό προφητικό χάρισμα καί ἡ δύναμη νά θεραπεύουν ἀσθένειες. Καί ὅλα τά ὑπόλοιπα, τά ὁποῖα στολίζουν συνήθως τήν Ἐκκλησία τοῦ Θεοῦ, ἀπό ἐκεῖ ἔχουν τήν προέλευση. Καί φωνάζει ὁ Παῦλος λέγοντας.«Ὅλα αὐτά τά χαρίσματα ἐνεργεῖ τό ἕνα καί μοναδικό Ἅγιο Πνεῦμα, τό ὁποῖο τά μοιράζει χωριστά στόν καθένα ὅπως θέλει» (Α´ Κορ 12, 11). Ὅπως θέλει, λέγει, ὄχι ὅπως διατάχθηκε.μοιράζει, δέ μοιράζεται.ἔχει ἐξουσία, δέ βρίσκεται κάτω ἀπό ἐξουσία. Γιατί τήν ἴδια ἀκριβῶς ἐξουσία, πού βεβαίωσε στόν Πατέρα, ἀναθέτει ὁ Παῦλος καί στό Ἅγιο Πνεῦμα. Καί ὅπως λέγει γιά τόν Πατέρα.«Ὁ Θεός εἶναι αὐτός πού ἐνεργεῖ τά πάντα σ᾿ ὅλους» (Α´ Κορ. 12, 6).ἔτσι καί γιά τό Ἅγιο Πνεῦμα.«Καί ὅλα αὐτά τά χαρίσματα», λέγει, «ἐνεργεῖ τό ἕνα καί μοναδικό Ἅγιο Πνεῦμα, τό ὁποῖο τά μοιράζει χωριστά στόν καθένα ὅπως θέλει».
Εἶδες τέλεια ἐξουσία; Γιατί αὐτά πού ἔχουν τήν ἴδια οὐσία, εἶναι φανερό ὅτι ἔχουν καί τήν ἴδια ἐξουσία.καί αὐτά πού ἔχουν τήν ἴδια ἀξία, ἔχουν καί τήν ἴδια δύναμη καί τήν ἴδια ἐξουσία. Μέ τό Ἅγιο Πνεῦμα ἐπιτύχαμε τήν ἀπαλλαγή ἀπό τίς ἁμαρτίες καί ξεπλύναμε κάθε ἀκαθαρσία. Μέ τή χάρη του ἀπό ἄνθρωποι γίναμε ἄγγελοι, ὅσοι πλησιάσαμε τή χάρη του, χωρίς ν᾿ ἀλλάξουμε τή φύση μας, ἀλλά, πράγμα πού εἶναι πολύ πιό ἀξιοθαύμαστο, παραμένοντας στήν ἀνθρώπινη φύση δείχνουμε ἀγγελική συμπεριφορά. Γιατί τέτοια εἶναι ἡ δύναμη τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Καί ὅπως ἡ φωτιά αὐτή πού βλέπουμε, ὅταν παραλάβει τόν μαλακό πηλό, τόν κάνει σκληρό κεραμίδι, ἔτσι ἀκριβῶς καί ἡ φωτιά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ὅταν παραλάβει μία συνετή ψυχή, καί ἄν ἀκόμα τή βρεῖ πιό μαλακή ἀπό τόν πηλό, τήν κάνει πιό σκληρή ἀπό τό σίδερο. Ἐπίσης αὐτόν πού πρίν ἀπό λίγο ἦταν μολυσμένος ἀπό τήν ἀκαθαρσία τῶν ἁμαρτιῶν, τόν κάνει ἀμέσως πιό λαμπρό ἀπό τόν ἥλιο.
