Το πραξικόπημα των τριών ημερών

20 χρόνια από την απόπειρα ανατροπής του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, γεγονός που σήμανε το τέλος του άλλοτε πανίσχυρου Κομμουνιστικού Κό...

20 χρόνια από την απόπειρα ανατροπής του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, γεγονός που σήμανε το τέλος του άλλοτε πανίσχυρου Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ενωσης

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΔΗΜΗΤΡΟΛΟΠΟΥΛΟΣ

 

Το βράδυ της 18ης Αυγούστου του 1991 τίποτε δεν προμήνυε ότι οι τρεις ημέρες που θα ακολουθούσαν θα συγκλόνιζαν τη Σοβιετική Ενωση. Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ βρισκόταν στην ντάτσα του, στη Θάλασσα της Κριμαίας, και η επιστροφή του ήταν προγραμματισμένη για την επομένη. Μια μέρα μετά θα υπογραφόταν το νέο σύμφωνο της Ενωσης. Για τους ξένους ανταποκριτές ήταν μια ήσυχη περίοδος που τους επέτρεπε να ξεσκάσουν στη νυχτερινή Μόσχα ή να κάνουν χαλαροί κανένα μπάνιο στον Μόσκοβα. Προτού ξημερώσει η 19η Αυγούστου, η κίνηση στους δρόμους της πρωτεύουσας ήταν αραιή. Κι όσοι Μοσχοβίτες κυκλοφορούσαν έτρεχαν, όπως συνήθως, με ιλιγγιώδη ταχύτητα.

Κι όμως, η είδηση του πραξικοπήματος εξέπληξε ελάχιστους - ανάμεσα σε αυτούς και τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ που, όπως δήλωσε στις αρχές αυτής της εβδομάδας, δεν μπορούσε να πιστέψει ότι οι σκληροπυρηνικοί του κόμματος θα ήταν τόσο ανόητοι ώστε να τον ανατρέψουν. Ο τότε δήμαρχος της Μόσχας, ωστόσο, κάτι ήξερε. Οι πληροφορίες του Μιχαήλ Ποπόφ είχαν φτάσει στον αμερικανό πρόεδρο Τζορτζ Μπους τον πρεσβύτερο, ο οποίος είχε σπεύσει να ενημερώσει για τον επικείμενο κίνδυνο τον ηγέτη της Σοβιετικής Ενωσης. Οι πληροφορίες δεν περιορίζονταν στα κανάλια της διπλωματίας. Ο Αλεξάντερ Γιάκοβλεφ, ένας από τους εμπνευστές της Περεστρόικα, είχε δηλώσει ξεκάθαρα σε συνέντευξή του στο πρακτορείο ειδήσεων Νοβόστι ότι το «ΚΚΣΕ θα αντικαταστήσει τον Γκορμπατσόφ». Οσο κι αν έμοιαζε σαν μια προειδοποίηση για το μέλλον - το 29ο Συνέδριο του Κόμματος ήταν προγραμματισμένο για τον Νοέμβριο - το μήνυμα ήταν σαφές.

Ακόμη, όμως, κι όταν η είδηση του πραξικοπήματος μεταφέρθηκε τις πρώτες πρωινές ώρες της 19ης Αυγούστου από στόμα σε στόμα, η ζωή στη Μόσχα φαινόταν να μην έχει χάσει τους ρυθμούς της. Οι τηλεφωνικές συνδέσεις προς το εξωτερικό λειτουργούσαν κανονικά. Τα άρματα μάχης ήταν άφαντα από το κέντρο της πόλης. Μόνο όταν ξημέρωσε για τα καλά τα τανκς άρχισαν να διακρίνονται στην περιφέρεια καθώς κατέβαιναν προς το κέντρο. Το θέαμα ήταν σχεδόν αστείο: πολλά άρματα μάχης ήταν μπλοκαρισμένα στην κίνηση ανάμεσα σε αυτοκίνητα, φορτηγά και λεωφορεία, ενώ κάποιοι από τους χειριστές τους σέβονταν ακόμη και τις ενδείξεις των φωτεινών σηματοδοτών περιμένοντας υπομονετικά τους πεζούς να περάσουν τις διαβάσεις. Οι δυνάμεις του στρατού κατάφεραν τελικά να καταλάβουν τις θέσεις που τους είχαν ανατεθεί μόνο κατά τις 10 το πρωί.

Τα ονόματα των πραξικοπηματιών θα γίνονταν γνωστά δυο ώρες αργότερα. Ηταν οκτώ. Η «ψυχή» φαίνεται ότι ήταν ο αρχηγός της KGB Βλαντίμιρ Κριούτσκοφ. Την «ομάδα» συμπλήρωναν ο πρωθυπουργός Βαλεντίν Παβλόφ, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Γκενάντι Γιανάεφ, ο υπουργός Αμυνας Ντμίτρι Γιάτσοφ, ο υπουργός Εσωτερικών Μπορίς Πούγκο και οι τρεις βουλευτές, οι Βακλάνοφ, Τιζτιάκοφ και Σταροντούμπτσεφ. Μαζί τους ολόκληρη η συντηρητική πτέρυγα του ΚΚΣΕ. Η πρώτη τους κίνηση ήταν να θέσουν σε κατ' οίκον περιορισμό τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, η δεύτερη να κλείσουν τις εφημερίδες. Αλλά κάτι δεν πήγαινε καλά. Ο πρόεδρος Μπορίς Γέλτσιν παρέμεινε ασύλληπτος επειδή η «ομάδα Αλφα» της KGB που είχε αναλάβει να τον συλλάβει στην ντάτσα του δεν υπάκουσε στη σχετική εντολή. Και όχι μόνο αυτό. Λίγο μετά το μεσημέρι βρισκόταν στη Μόσχα και άνοιγε μια αίθουσα στο Κοινοβούλιο για να παραχωρήσει συνέντευξη Τύπου. Επειτα βγήκε ανενόχλητος έξω και ανέβηκε σε ένα άρμα μάχης για να ζητήσει από τους ρώσους πολίτες να αντισταθούν στους πραξικοπηματίες.

Την ίδια ώρα, στους δρόμους της Μόσχας σχηματίζονταν τα πρώτα ποτάμια από διαδηλωτές. Οι Μοσχοβίτες περικύκλωναν τα άρματα μάχης, ανέβαιναν πάνω τους, ζητούσαν εξηγήσεις από τους στρατιώτες. Μόνο ο απομονωμένος Γκορμπατσόφ δεν ακουγόταν. Ελάχιστοι ήξεραν τότε ότι, κλεισμένος στην ντάτσα του, αρνείτο να κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης και να παραιτηθεί. Τρεις μέρες μετά, το πραξικόπημα θα κατέρρεε. Και προτού καν περάσει μια βδομάδα το ΚΚΣΕ θα άφηνε την τελευταία του πνοή - έπειτα από 73 χρόνια και 10 μήνες ζωής. 

http://www.tanea.gr/kosmos/article/?aid=4650884