Μια ενδιαφέρουσα ανασκόπηση της μέχρι τώρα πορείας εκσυγχρονισμού του στόλου μαχητικών της γείτονος που δημοσιευτηκε σε τουρκική ιστοσελ...
Μια ενδιαφέρουσα ανασκόπηση της μέχρι τώρα πορείας εκσυγχρονισμού του στόλου μαχητικών της γείτονος που δημοσιευτηκε σε τουρκική ιστοσελίδα . Το κείμενο απηχεί τις ημιεπίσημες (..) απόψεις του συγγραφέα.
www.siyahgribeyaz.com στις 18-01-2011 (μτφ Εν Κρυπτώ)
Του Arda Mevlutoglou
www.siyahgribeyaz.com στις 18-01-2011 (μτφ Εν Κρυπτώ)
Του Arda Mevlutoglou
Αυτή η εξέλιξη ήταν αιφνιδιαστική αν λάβουμε υπ' όψη μας τον μεγάλο αριθμό προγραμμάτων αναβάθμισης (T-38M Ari, F-16 CCIP, Erciyes, HeliMod,Yarasa, Isik, Simsek) που συνεχίζονται κανονικά. Επίσης το πρόγραμμα για το βασικό εκπαιδευτικό Hurkus καθώς και για ΜΕΑ συνεχίζονται ταυτόχρονα. Η παραγωγή για το πρωτότυπο Hurkus συνεχίζεται και θα πετάξει για πρώτη φορά το 2011 προκειμένου να έχει πιστοποιηθεί το 2013. Μετά την ολοκλήρωση της φάσης ανάπτυξης του Hurkus, το νέο εκπαιδευτικό και μαχητικό α/φος (Trainer Aircraft / Combat Aircraft, TFX) θα φέρει νέα τεχνολογικά και ψυχολογικά εμπόδια που θα πρέπει να ξεπεραστούν.
Την φάση μελέτης σκοπιμότητας και αρχικής σχεδίασης για το TFX της ΤΑΙ θ' αναλάβουν το Υφυπουργείο Αμυντικής Βιομηχανίας (SSM) και η Τουρκική Αεροπορία (ΤΗΚ) σε συνεργασία με άλλες αμυντικές βιομηχανίες. Σχετικά με το ποια ηλεκτρονικά, δομικά και μηχανικά μέρη θα είναι Τουρκικής προέλευσης, πόσα θα είναι ξένης προέλευσης, για πόσα θα δοθεί άδεια εξαγωγής από ξένες χώρες , πόσα θ' αναπτυχθούν μέσω συμπαραγωγής, μεταφοράς τεχνολογίας κλπ. θα είναι αποφασιστικής σημασίας για την Τουρκική Αμυντική Βιομηχανία και πιθανόν να την εκτινάξουν προς το μέλλον.
Ο Στόλος μαχητικών της ΤΗΚ
Τον κορμό των μαχητικών της ΤΗΚ αποτελεί το F-16, 210 από τα οποία παραμένουν σε υπηρεσία (Block 30/40/50), 173 από τα οποία θα υποβληθούν στο πρόγραμμα CCIP, ενώ τα 37 Β30 θα παραμείνουν ως εκπαιδευτικά αλλά και για υπηρεσίες readiness. Το πρόγραμμα CCIP θα φέρει τα 173 Τουρκικά Β40/50 στο επίπεδο των 30 F-16s Block 50+ του προγράμματος Peace Onyx IV- αντίστοιχο με αυτό των Ελληνικών Peace Xenia IV της 335Μ- που θα αρχίσουν να παραδίδονται τον Μάρτιο ( http://www.enkripto.com/2011/01/f-16cd-block-50.html ) και θα φέρουν οπλισμό όπως AIM-9X Sidewinder, AIM-120C AMRAAM, GBU-31/38 JDAM, JSOW A and C, CBU-105/CBU-105 WCMD, AGM-84K SLAM-ER AGM-84
Harpoon, ενώ η πιστοποίηση Τουρκικών όπλων και συστημάτων όπως το αντίγραφο του LANTIRN AselPod και το αντίγραφο του JDAM HGK (http://www.enkripto.com/2009/04/blog-post_2553.html ) βρίσκεται ακόμα στο στάδιο των διαπραγματεύσεων με τις ΗΠΑ προκειμένου να δοθεί άδεια για το άνοιγμα του πηγαίου κώδικα του υπολογιστή αποστολής του F-16.
Από το 1999 ως το 2003 54 F-4E Phantom II αναβαθμίστηκαν από την Israel Aircraft Industries (IAI) στο επίπεδο F-4E 2020 Terminator με έμφαση στον ρόλο Δ/Β με όπλα ακριβείας. Χρησιμοποιούν το ραντάρ EL/M-2032 της Elta, συστήματα ναυτιλίας και Η/Π και χρησιμοποιούν το κατευθυνόμενο βλήμα ακριβείας Popeye I, GBU-10/12 Paveway, AGM-65 Maverick με την προσθήκη κατευθυνόμενων βλημάτων που ανέπτυξε το ΤUBITAK SAGE, όπως το HGK που αναφέραμε παραπάνω και που διαθέτει GPS / INS. 4 F-4E Terminator 2020 έχουν χαθεί σε ατυχήματα και υπολογίζεται να αποσυρθούν το 2020.
Το πρόγραμμα Terminator έδωσε στην Τουρκική αμυντική βιομηχανία τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει τις γνώσεις που αποκτήθηκαν από τον υπολογιστή αποστολής των Terminator 2020, ώστε να αναπτύξει τα ηλεκτρονικά της όπως Σταθμοί Ελέγχου Εδάφους για πυραυλικά
συστήματα, σχεδίαση και ανάπτυξη Λογισμικού αξιολόγησης Επιχειρησιακής Πτήσης, ηλεκτρονικά για δοκιμές χωρίς πυρομαχικά σε πεδία βολής, το αντίγραφο του LANTIRN με την ονομασία ASELPOD, το αντίγραφο του JSOW (Menzil D?s? Muhimmat) κλπ. Ο σχεδιασμός, η ανάπτυξη, η ολοκλήρωση και οι δοκιμές αυτών των συστημάτων έγινε αποκλειστικά από εθνικές υποδομές.
Από το 1974 ως το 1992 η Τουρκία παρέλαβε 236 F/RF-4E. Τα 54 αναβαθμίστηκαν σε Τerminator 2020 και τα περισσότερα όχι. Από τα υπόλοιπα μη αναβαθμισθέντα ένας μικρός αριθμός εκσυγχρονίσθηκε ώστε να χρησιμοποιηθεί από την 112 και την 173Filo. Τα α/φη αυτά είναι παραγωγής των ετών 1966-67, παλαιότερα δηλαδή από τα δικά μας SRA που αποσύραμε το 2005. Η Μοίρα από το δεύτερο μισό του 2010 έχει χάσει αρκετό αριθμό α/φων που υποβάλλονται στο πρόγραμμα εκσυγχρονισμού Αστραπή/Simsek ( http://www.enkripto.com/2010/03/blog-post_1914.html ) To πρωτότυπο πέταξε στις 22 Δεκεμβρίου του 2009 ενώ τα δύο πρώτα αναβαθμισμένο F-4E/TM Simsek παραδόθηκαν στις 2 Μαρτίου 2010. Η 172 Filo διαλύθηκε τον Μάϊο του 2009 για να δώσει τα α/φητης στις 112 και 173 Μοίρες.
Στα F-4E/TM Simsek τοποθετήθηκαν το GPS/INS της ASELSAN, η μονάδα απεικόνισης κι ελέγχου CDU-900, ο ασύρματος MXF-484 ο οποίος ακόμα ολοκληρώνεται. Το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού περιλαμβάνει επίσης το CTVS (Cockpit Television Video System/AVTR Airborne Video Tape Recorder), σύστημα αναγνώρισης φιλίου-εχθρικού IFF Mod-4, νέο σύστημα επικοινωνιών MFX-484 Have Quick II όπως μαρτυρά η κεραία στην ράχη των F-4E/TM. Είναι πολύ πιθανόν τα cockpit Kυβερνήτη και ΧΟΣ (Χειριστή Οπλικών Συστημάτων) να ακολουθούν την εργονομία και την διακοπτολογία των εκσυγχρονισθέντων RF-4Τ Isik
Εκπαιδευτική Μοίρα της ΤΗΚ
Τα Cessna T-41D Mescalero είναι ακόμα εν ενεργεία, μαζί με το Aermacchi SF-260D, το Cessna T-37B/C και το Northrop T-38A Talon Tweet. Τα F-5 επίσης υποβλήθηκαν σε εκτεταμένη αναβάθμιση τόσο των δομικών μερών τους όσο και των ηλεκτρονικών τους. Τα 4 πρώτα από την ΙΑΙ και τα υπόλοιπα 44 από το Κέντρο Συντήρησης κι Εφοδιασμού που υπάγεται στην 1η Τακτική Αεροπορική Διοίκηση στο Δορύλαιο (Εσκίσεχιρ) κατά την διετία 1999-2000. Το συμβόλαιο εκείνο περιλάμβανε και την δομική αναβάθμιση των Τ-38 τα οποία τώρα αναβαθμίζονται στα ηλεκτρονικά τους ( http://www.enkripto.com/2009/05/38.html ). Το αποτέλεσμα είναι η ομοιογένεια σε διαδικασίες, συστήματα εκπαίδευση και συντήρηση του στόλου των Τ-38/F-5 2000.
Η αρχική και βασική εκπαίδευση των χειριστών γίνεται με τα T-41D και τα SF-260D, ενώ η εισαγωγή σε δικινητήρια τζετ με τα Τ-37Β τα οποία πλησιάζουν το όριο της επιχειρησιακής ζωής τους. Αυτά (τα Τ-37) θα αντικατασταθούν από τα 40 Korean Aerospace Industries (KAI) KT-1T με κόστος 357 εκ. δολάρια συν προαίρεση για άλλα 15. Τα πρώτα 5 ΚΤ-1Τ παραδόθηκαν από την Κορέα ενώ τα υπόλοιπα 45 θα κατασκευαστούν στις εγκαταστάσεις της ΤΑΙ στην Άγκυρα. Το πρώτο από αυτά πέταξε στις 5 Οκτωβρίου 2010. Περισσότερα απο 60 Τ-38 παρελήφθησαν από την Τουρκία το 1979-80 κι εκσυγχρονίζονται όπως αναφέρουμε παραπάνω. Το συμβόλαιο κοστίζει 84,5 εκ. δολάρια και υπογράφτηκε το 2007. Και πάλι τα 5 πρώτα θα αναβαθμιστούν στις εγκαταστάσεις της ΤΑΙ στην Άγκυρα και τα υπόλοιπα 50 στο Κέντρο Συντήρησης κι Εφοδιασμού που υπάγεται στην 1η Τακτική Αεροπορική Διοίκηση στο Δορύλαιο (Εσκίσεχιρ). Το πρόγραμμα Ari/Μέλισσα περιλαμβάνει Head Up Display, οθόνη Multi-Function Color Display, MDR-80 digital image-data recorder, Digital Video-Data Recorder/Data Transfer System; DVDR/DTS), Hands On Throttle and Stick/HOTAS, Ιntercom και ασύρματο αναπήδησης συχνoτήτων MXF-484 and MXF-243A Ηave Quick II (V/UHF) , ενδείκτης Engine Indicator Function/EFI, Cockpit Camera (Cockpit Television Sensor Watch/CTVS), instrument landing system (VOR/ILS) τα οποία έχουν ολοκληρωθεί στον υπολογιστή αποστολής ενώ τοποθετείται και εκτινασσόμενο κάθισμα Mk16 της Martin-Baker. Το πρωτότυπο πρωτοπέταξε στις 3 Νοεμβρίου του 2010 ενώ θα χρησιμοποιηθεί ως προκεχωρημένο εκπαιδευτικό τουλάχιστον μέχρι το 2020.
Ο ρόλος του εισαγωγικού εκπαιδευτικού για τα F-16 εκπληρώνεται από τα F-5 2000. Συνολικά 48 αναβαθμίστηκαν (20 F-5A, 14 NF-5A, 6 F-5Β και 8 NF-5B) και επιχειρούν από την 132 Filo στο Ικόνιο, ενώ έχουν κι αυτά ως χρονικό ορίζοντα απόσυρσης το 2020.
Πρόγραμμα F-35
H Τουρκία επέλεξε για τον εκσυγχρονισμό του στόλου της το F-35 Lightning II Joint Strike Fighter (JSF) καταβάλοντας 6.2 εκ. Δολλάρια το 1999, υπογράφοντας την Επιστολή Συμφωνίας (Letter of Agreement; LOA) το 2002 και καταβάλοντας άλλα 175 εκ. Δολάρια για την φάση ανάπτυξης συστημάτων και δοκιμών (System Development and Demonstration; SDD). Στις 25.01.2007 υπέγραψε την συμμετοχή της στην φάση παραγωγής και ανάπτυξης. Εν τω μεταξύ στις 12 Δεκεμβρίου του 2006 η Εκτελεστική Επιτροπή Αμυντικής Βιομηχανίας σε συνάντηση με την ΤΗΚ, αποφάσισε την ανάπτυξη ενός εγχώριου μαχητικού νέας γενιάς.
Παρά το γεγονός ότι δεν έχει παραγγελθεί επίσημα ακριβής αριθμό F-35, αναμένεται να παραγγελθούν τελικά 100 μονάδες οι οποίες θα κοστίσουν 10.7 δις δολάρια με αρχική ένταξη σε υπηρεσία το 2014-15 από τις βάσεις Δορυλαίου, Μελιτινής και Ικονίου. Επίσης θα αναπτυχθούν ηλεκτρονικά και οπλικά συστήματα τα οποία θα πρέπει να ολοκληρωθούν στον υπολογιστή αποστολής και γι αυτό το σκοπό διεξάγονται διαπραγματεύσεις με την Αμερικανική πλευρά. Το Ισραήλ και η Αγγλία κάνουν επίσης το ίδιο.
Ανάγκες
Η Τουρκική αεροπορία έλαβε υπ’ όψη της την εξάρτησή της από μια μόνο πηγή για τον εξοπλισμό της, τις ανάγκες της για νέο μαχητικό και εκπαιδευτικό α/φος και με βάση την τρέχουσα δομή της και την ανάγκη για να ενισχύσει την εγχώρια αμυντική βιομηχανία, προχώρησε σε αυτήν την απόφαση.
Τον Ιανουάριο του 2011 τα μαχητικά και εκπαιδευτικά α/φη της έχουν ως εξής:
37 F-16C / D Block 30 (παράδοση 1987 - 1989)
101 F-16C / D Block 40 (παράδοση 1990 - 1995)
72 F-16C / D Block 50 (παράδοση 1995 - 1999)
50 F-4E 2020 Terminator (παράδοση εκσυγχρονισθέντων α/φων 1999 - 2003)
16 F-4ETM Lightning (παράδοση εκσυγχρονισθέντων α/φων 2010 - 2011)
T-38A Talon (παράδοση 1979 - 1980)
F-5, 2000 (παράδοση εκσυγχρονισθέντων α/φων 2002 - 2007)
T-37B / C, Tweet (παράδοση 1963 - 1992)
Τα F-16 Block 30 χρησιμοποιούνται κυρίως σαν επιχειρησιακά εκπαιδευτικά. Η κύρια δύναμη κρούσης είναι τα Block 40/50. Τα α/φη του προγράμματος Peace Onyx III υποβάλονται ήδη σε αναβάθμιση των ηλεκτρονικών τους. Τα Block 30 εισήλθαν σε υπηρεσία πριν 22 με 24 χρόνια και λόγω της εντατικής χρήσης τους πλησιάζουν το τέλος της επιχειρησιακής τους ζωής και αναμένεται ν’ αποσυρθούν το 2020 πριν από τα F-4ETM και εν συνεχεία θα αποσυρθούν τα F-4E 2020.
Τα F-4ETM και τα F-4E 2020 θα παραμείνουν σε υπηρεσία μέχρι να ενταχθούν τα F-35 και γι αυτό το λόγο έκλεισε η 172 Filo. Από το 2020 και μετά μια δύναμη περίπου 100 μαχητικών θα αποσυρθεί από την ενέργεια, μια δύναμη δηλαδή περίπου 6 Μοιρών.
Να λάβουμε υπ’ όψη μας ότι το 2020 θα έχουν αποσυρθεί και τα αναβαθμισμένα F-5 2000 καθώς και τα επίσης αναβαθμισμένα Τ-38, μια δύναμη δηλαδή μεγαλύτερη των 100 εκπαιδευτικών προκεχωρημένης και επιχειρησιακής εκπαίδευσης.
Ας δούμε τι κατάφερε η Τουρκία με την προσπάθεια απεξάρτησης από τις ΗΠΑ για τους βασικούς εξοπλισμούς.
Στο πρόγραμα Terminator με κύριο ανάδοχο την Ισραηλινή IAI , η Τουρκία απέκτησε πρόσβαση σε μακράς ακτίνας καθοδηγούμενα όπλα ακριβείας που της επιτρέπουν να ελέγχει μεγάλη περιοχή ενός υποθετικού πολεμικού μετώπου, και το γνωστό μας πια Κέντρο Συντήρησης κι Εφοδιασμού που υπάγεται στην 1η Τακτική Αεροπορική Διοίκηση στο Δορύλαιο (Εσκίσεχιρ), ανέπτυξε εξελιγμένα εργαστήρια ολοκλήρωσης συστημάτων, καθιστώντας την ΤΗΚ ανεξάρτητη σε αυτόν τον τομέα από την διεθνή αμυντική βιομηχανία.
Επίσης η Τουρκία απέκτησε επίσης πρόσβαση στον υπολογιστή αποστολής του α/φους, διαμορφώνοντας το λογισμικό του ανάλογα με τις εθνικές ανάγκες και αποκτώντας πολύτιμη εμπειρία σε αυτό τον τομέα. Ένα άλλο σημαντικό πλεονέκτημα που έφερε το πρόγραμμα ήταν η ανάπτυξη από την HAVELSAN εξομοιωτών πτήσης. Με αυτό τον τρόπο η Τουρκική αμυντική βιομηχανία έχει αποκτήσει εμπειρία στην ανάπτυξη σύγχρονων ηλεκτρονικών και οπλικών συστημάτων, στην ολοκλήρωσή τους και απέκτησε δυνατότητα να τα αναβαθμίζει. Με τα προγράματα Isik και Simsek και Ari, η αυτοπεποίθηση και οι νές δυνατότητες της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας έγιναν πλέον προφανείς.
Συνεπώς το πρόγραμμα F-4E Terminator 2020, χωρίς κανέναν πολιτικό και στρατιωτικό περιορισμό και με πλήρη ελευθερία κινήσεων, έδωσε όλων των ειδών τα επιχειρησιακά και τεχνολογικά πλεονεκτήματα. Στην αντίπερα όχθη, στα προγράμματα των F-16 και των F-35 από τις ΗΠΑ, μέσω της διαδικασίας FMS (Foreign Military Sales) τέτοια ελευθερία κινήσεων δεν υπάρχει. Για οποιαδήποτε αναβάθμιση και ολοκλήρωση νέων συστημάτων, χρειάζεται η άδεια της Αμερικανικής κυβέρνησης σύμφωνα με τις συμφωνίες που έχουν υπογραφεί.
Αυτός είναι ο λόγος που η Τουρκία προσπάθησε επί πολλά χρόνια και ανέπτυξε συστήματα όπως το ASELPOD ώστε αυτά να ολοκληρωθούν στα F-16 Peace Onyx IV (τα Β50+ Adv).
Σε αυτό το σημείο μπαίνει στο παιχνίδι και το TFX.
Επίλογος και συμπεράσματα
Τα προγράμματα Terminator, Isik, Ari, Siemek επέτρεψαν στην Τουρκική αμυντική βιομηχανία να αναπτυχθεί και να ξεπεράσει τεχνολογικά και ψυχολογικά εμπόδια. Το πρόγραμμα του βασικού Hurkus θα πάει τα πράγματα ένα βήμα πιο πέρα. Αυτό θα επιτρέψει στην Τουρκία να καταστεί παίκτης στην παγκόσμια αεροπορική αγορά, ειδικά στην ανάπτυξη και ολοκήρωση ηλεκτρονικών και οπλικών συστημάτων.
Υπάρχουν εθνικές υποδομές με τις εγκαταστάσεις και την εμπειρία για να εξασφαλίσουν την ανάπτυξη συστημάτων για την ΤΗΚ και πέραν του 2020 τόσο στα μαχητικά όσο και στα εκπαιδευτικά α/φη.
Σχεδιασμός για το πρόγραμμα TFX δεν έχει αρχίσει ακόμα, αλλά ο υπουργός αμυντικής βιομηχανίας Vecdi Gonul ανέφερε μετά τη συνάντηση ότι δεν θα πρόκειται για συμπαραγωγή ενός υπάρχοντος προγράμματος αλλά ένα αυτούσια Τουρκικό σχέδιο που θα πληρεί τις εθνικές απαιτήσεις.
Το Eurofighter δεν βρίσκεται στην ατζέντα για το μαχητικό νέας γενιάς, παρά την πρόταση της EADS. Το ΤFX λόγω της ήδη υπάρχουσας υποδομής τεχνογνωσίας και εξειδικευμένου έμψυχου δυναμικού κάνει ρεαλιστική την ανάπτυξη ενός α/φους μέσα στα οικονομικά όρια του αμυντικού προϋπολογισμού σε συνεργασία με άλλη χώρα .Η Ινδία π.χ. δεν γίνεται να αναπτύξει το Tejas από μόνη της. Θα χρειαστεί π.χ. ήδη υπάρχοντα κινητήρα. Ο υπουργός Vecdi Gonul αρνήθηκε κατηγορηματικά την συνεργασία με την Κορέα σε ήδη υπάρχον πρόγραμμα κάτι που όμως μπορεί να ερμηνευθεί ότι η συμμετοχή σε ήδη υπάρχον πρόγραμμα είναι δυνατή.
Συνεπώς το ίδιο μοντέλο που ακολουθήθηκε στο πρόγραμμα άρματος μάχης Altai, μπορεί να ακολουθηθεί και τώρα. Η συνεργασία σε βραχυπρόθεσμο στάδιο ως προμηθευτής υποσυστημάτων στο πρόγραμμα των αυτοκινούμενων πυροβόλων, αποτελεί ένα χρήσιμο προηγούμενο, ώστε μέχρι το 2020 ένα νέο α/φος να έχει αναπτυχθεί.
Σε αυτό το σημείο η προσοχή στράφηκε ξανά στη Νότια Κορέα μιας και η ΤΑΙ συναρμολογεί κατόπιν αδείας το εκπαιδευτικό KT-1T.
Η Lockheed Martin συμμετέχει στο πρόγραμμα του προκεχωρημένου εκπαιδευτικού T-50 Golden Eagle, το οποίο αναπτύσσεται σε έκδοση ελαφρού μαχητικού T/A-50 και μαχητικού πολλαπλού ρόλου F/A-50. Τα προγράμματα αυτά αναπτύχθηκαν από τη Νότια Κορέα προκειμένου να αποκτηθεί εμπειρία και να είναι δυνατό να αναπτυχθεί το νέο μαχητικό KF-Χ. Μετά από μακρά διαπραγμάτευση η Ινδονησία συμφώνησε να συμμετέχει στο πρόγραμμα KF-Χ τον Ιούλιο του 2009 με 20% συμμετοχή στο κόστος ανάπτυξης και με δέσμευση για τουλάχιστον 50 α/φη.
Άλλη μια πιθανότητα που εξετάζεται είναι το Σουηδικό Saab Gripen. Η Saab αναπτύσει το Gripen NG και αν και δεν υπάρχει ακόμα μορφοποιημένη έκδοση είναι δυνατό να ωφελήσει και τις δύο χώρες εφόσον συνεργαστούν στον τομέα ανάπτυξης τεχνολογίας.
Η πρόκληση είναι μεγάλη και ο δρόμος μακρύς. Αν το πρόγραμμα ολοκληρωθεί επιτυχώς, κι ένα Τουρκικό μαχητικό πετάξει στους ουρανούς, τότε οι Τούρκοι μηχανικοί, τεχνικοί και γραφειοκράτες θα έχουν ξεπληρώσει το χρέος τους προς τους συναδέλφους τους της δεκαετίας του 1940 και τα χαμένα όνειρα της δεκαετίας του 1950.
Εισαγωγή
Η Εκτελεστική Επιτροπή Αμυντικής Βιομηχανίας εξέδωσε δελτίο τύπου στις 15 Δεκεμβρίου 2010 σχετικά με την συνάντηση της ΤΗΚ και των Εκπροσώπων της Τουρκικής Αμυντικής Βιομηχανίας. Ο Υπουργός Άμυνας Vecdi Gonul ανέφερε σχετικά: "Προκειμένου να εκπληρώσουμε την απαίτηση για Μαχητικό και Εκπαιδευτικό αεροσκάφος, θα ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις με την ΤΑΙ και εν συνεχεία μελέτη σκοπιμότητας και για τους 2 τύπους". Η Αρχική φάση μελέτης και σχεδιασμού θα κρατήσει 2 χρόνια και θα κοστίσει 20 εκ. δολάρια.
