ΜΑΡΙΑ ΖΑΧΑΡΑΚΗ Τις τελευταίες εβδομάδες ο Τούρκος Πρωθυπουργός Ταγίπ Ερντογάν, με τις παράτολμες δηλώσεις του και τη ριψοκίνδυνη στάση...
ΜΑΡΙΑ ΖΑΧΑΡΑΚΗ
Τις τελευταίες εβδομάδες ο Τούρκος Πρωθυπουργός Ταγίπ Ερντογάν, με τις παράτολμες δηλώσεις του και τη ριψοκίνδυνη στάση του απέναντι σε μία σειρά θεμάτων, έχει χάσει την υποστήριξη της φιλελεύθερης εκείνης μερίδας της κοινωνίας, που κάποτε έπινε νερό στο όνομά του, κι έχει στραφεί προς άλλες επωδούς. Μέσα σε ένα μήνα, και περίπου πέντε μήνες πριν από τις εκλογές του Ιουνίου, ο Ταγίπ Ερντογάν απέρριψε τα κουρδικά αιτήματα για πολιτική αποκέντρωση και περισσότερη αυτονομία. Τα «έβαλε» με ένα άγαλμα στο Καρς, «το Μνημείο της Ανθρωπότητας», που έστησαν ακαδημαϊκοί για χάρη της τουρκο-αρμενικής φιλίας, χαρακτηρίζοντάς το ως «έκτρωμα» και ζητώντας την αποκαθήλωσή του.
Το κόμμα του έθεσε σε ισχύ μία σειρά νέων περιορισμών για το αλκοόλ, με τον Τούρκο Πρωθυπουργό να αποδίδει σε όσους πίνουν τους χειρότερους χαρακτηρισμούς («αυτοί που στρεκλάνε από το μεθύσι και δεν τους μιλάμε»). Σηκώθηκε κι έφυγε από τα εγκαίνια του νέου γηπέδου της ομάδας ποδοσφαίρου Γαλατασαράι όταν κάποιοι οπαδοί τον γιουχάισαν, δημιουργώντας μεγάλο θέμα και ζητώντας από τη διοίκηση της ομάδας να ζητήσει συγγνώμη…
Μέλη της κυβέρνησής του καταφέρθηκαν κατά της τηλεοπτικής σειράς με θέμα τη ζωή του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς, επειδή πίνει και γλεντά μέσα στο χαρέμι «προσβάλλοντας τους προγόνους μας», ενώ η τελευταία πράξη της... ερντογανικής συμπεριφοράς αποτέλεσε η μήνυση κατά του Αχμέτ Αλτάν, εκδότη της εφημερίδας «Ταράφ», για προσβολή κατά του προσώπου του.
Κάνοντας στροφή 90 μοιρών, ο Αχμέτ Αλτάν και η εφημερίδα του, η οποία έχει στηρίξει πολλές φορές την κυβέρνηση και είναι εκείνη που είχε αποκαλύψει τα μεγαλύτερα σκάνδαλα κατά του στρατού, με ένα άρθρο υπό τον τίτλο «Ο Ερντογάν και η τσάμπα μαγκιά», παρομοίαζε τον Τούρκο Πρωθυπουργό με πόντιο, που όταν άκουσε στο ραδιόφωνο «Προσοχή! Προσοχή! Ένας τρελός οδηγεί στο αντίθετο ρεύμα της εθνικής!», κοιτώντας τα αυτοκίνητα που έρχονταν κατά πάνω του, αναρωτήθηκε «Μόνο ένας; Εκατοντάδες τρελοί πάνε ανάποδα», και του έσυρε τον εξάψαλμο.
Τον κατηγόρησε για έλλειψη ειλικρίνειας, καλλιτεχνικών αξιών, εξαπάτηση του λαού, ότι τα «έκανε πλακάκια» με τους στρατηγούς, που προηγουμένως κυνηγούσε, για να καταλήξει με το «γιατί δεν άνοιξες το στόμα σου εναντίον του στρατού, όταν πετούσε πάνω από τα ελληνικά νησιά, την ώρα που συναντιόσουν με τον Έλληνα Πρωθυπουργό; Ήταν μήπως ωραίο αυτό που έκαναν;».
Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που δεν δίστασε να ζητήσει από τη Γερμανίδα Καγκελάριο, Άγκελα Μέρκελ, να απολογηθεί μετά την επίσκεψή της στην Κύπρο, δεν ήταν δυνατό λοιπόν να σηκώσει ούτε... δημοσιογραφική μύγα στο σπαθί του και αμέσως μήνυσε τον Αλτάν, για «προσβολή εναντίον του προσώπου του και υπέρβαση των ορίων της ελευθεροτυπίας». Εδώ κι ένα χρόνο βέβαια έχει μηνύσει επίσης τον ποιητή Αταόλ Μπεχράμογλου, τον πρώην διευθυντή έκδοσης της «Χουριέτ» Οκτάι Εκσί και τα 15 μέλη της θεατρικής ομάδας Beyoglu Kumpanya Tiyatro Grubu.
Το τελευταίο διάστημα, επομένως, ο Τούρκος Πρωθυπουργός και τα μέλη της κυβέρνησής του έχουν επιδοθεί σε κορώνες εθνικισμού και συντηρητισμού. Απογοητευτικό για το κομμάτι της τουρκικής διανόησης που κάποτε έβλεπε στο κόμμα αυτό ελπίδες για αλλαγή και αναγέννηση της Τουρκίας, αλλά κατανοητό. Μια εξήγηση είναι ότι το κόμμα αυτό βρίσκεται στην εξουσία πάνω από οκτώ χρόνια και ίσως βαρέθηκε να διαχειρίζεται συνεχώς μία χώρα με τόσες αντιθέσεις και προβλήματα. Εξάλλου, από τη στιγμή που οι δημοσκοπήσεις το ενθαρρύνουν όσον αφορά στις επόμενες βουλευτικές εκλογές, μάλλον δεν αισθάνεται την ανάγκη να ανασκουμπωθεί και να ανανεωθεί, οπότε προσφεύγει σε πιο συντηρητικές και σίγουρες θέσεις.
Οι δύο παράλληλες θεωρίες
ΔΕΝ είναι η μόνη, όμως, εξήγηση για την αύξηση του τόνου του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Μια άλλη άποψη θέλει το ΑΚΡ να ρέπει προς την ακροδεξιά και τις συντηρητικές θέσεις, προκειμένου να αυξήσει τις ψήφους του στο συντηρητικό στρατόπεδο, παρά τη σιγουριά της νίκης που το διακατέχει για τον Ιούνιο. Η άποψη αυτή αντλεί τα επιχειρήματά της από το γεγονός ότι πολλές από τις φιλελεύθερες πολιτικές που δοκίμασε η κυβέρνηση, δεν κατάφερε τελικά να τις πουλήσει στην τουρκική κοινωνία. Το «Κουρδικό Άνοιγμα» μπορεί να εκτιμήθηκε από τους Κούρδους, αλλά ενόχλησε την πλειοψηφία των Τούρκων. Η προσπάθεια να αποκαταστήσει τους δεσμούς με την Αρμενία χαιρετίστηκε από τους ανοιχτόμυαλους και τις δυτικές πρωτεύουσες, αλλά όχι από την τουρκική κοινή γνώμη που θεωρεί ότι η Αρμενία πρέπει να δώσει πίσω εδάφη στο Αζερμπαϊτζάν. Και το άνοιγμα προς τους Αλεβίτες δεν εξασφάλισε πόντους στο ΑΚΡ. Οι Αλεβίτες παρέμειναν στο στρατόπεδο της αξιωματικής αντιπολίτευσης, όπου και ανήκουν εδώ και δεκαετίες.
Για το λόγο αυτό, το ΑΚΡ αποφάσισε να αλλάξει και να ενεργήσει σύμφωνα με τις απόψεις της συντηρητικής του βάσης, μήπως και δει περισσότερες ψήφους. Μία παράλληλη θεωρία είναι ότι ο Ερντογάν θέλει να πάρει τις ψήφους των Τούρκων εθνικιστών, εξασθενώντας τη βάση του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης (ΜΗΡ). Αν συμβεί κάτι τέτοιο, το ΜΗΡ δεν θα μπορέσει να πιάσει το εκλογικό όριο του 10% και να εισέλθει στη Βουλή. Και η νίκη του ΑΚΡ θα είναι μεγαλύτερη από ποτέ.
Μια σκηνοθετημένη προεκλογική στρατηγική;
Η ΨΗΦΟΣ του τρίτου σε ισχύ κόμματος αυτήν τη στιγμή θα ωφελούσε το ΑΚΡ διπλά. Όχι μόνο θα καταφέρει μία τεράστια εκλογική νίκη, αλλά θα εξυπηρετήσει και την επόμενη μεγάλη αποστολή του, δηλαδή τη σύνταξη νέου συντάγματος εναρμονισμένου με τα κριτήρια της Ε.Ε. Το ΑΚΡ χρειάζεται μία μεγάλη νίκη τον Ιούνιο για να πετύχει το στόχο του. Οι φιλελεύθεροι ας δείξουν λίγη υπομονή στην τωρινή ρητορική του ΑΚΡ, ώστε να αφήσουν το κόμμα να προχωρήσει πιο αποφασιστικά στους σκοπούς του.
Είναι, όμως, έτσι; Το ΑΚΡ έχει σχεδιάσει μία τέτοια εκλογική στρατηγική με απώτερο στόχο το σύνταγμα; Ακόμη κι αν η σημερινή ρητορική του κόμματος είναι μία σκηνοθετημένη προεκλογική στρατηγική, ώστε να κερδίσει τις ψήφους των εθνικιστών, τότε θα ήταν μία ανήθικη στρατηγική. Γιατί ένα κόμμα, υποτίθεται, δεν μπορεί να κάνει ή να λέει άλλα όταν κερδίσει τις εκλογές από αυτά που έλεγε πριν.
Δεύτερον, και πιο σημαντικό, είναι υπερβολική η άποψη που θέλει το μέλλον της τουρκικής δημοκρατίας να εξασφαλίζεται με την αύξηση της δύναμης του ΑΚΡ. Αν και μπορεί να είναι το κόμμα που έχει προχωρήσει στις πιο ριζικές αλλαγές εδώ και δεκαετίες, ωστόσο η εξουσία είναι μία δύναμη που διαφθείρει και όποιος τη διαθέτει σε υπερβάλλοντα βαθμό, δεν βοηθά σε τίποτα. Πολύ περισσότερο τον ίδιο τον εξουσιαστή και μετέπειτα τη χώρα.
Εξάλλου, η θέσπιση ενός νέου συντάγματος μπορεί να απαιτεί έναν ισχυρό πολιτικό παίκτη, όπως ένα νικηφόρο ΑΚΡ, αλλά θα χρειαστεί και η συναίνεση όλων των πολιτικών κομμάτων. Με άλλα λόγια, οι προσπάθειες του ΑΚΡ να συμφιλιωθεί με τους κεμαλιστές Τούρκους και τους Κούρδους θα είναι πιο σημαντικές από τις επιπλέον ψήφους που θα συγκεντρώσει. Άραγε ο Ερντογάν και οι σύμβουλοί του το έχουν αντιληφθεί και το έχουν συμπεριλάβει στην προεκλογική στρατηγική ή ο Τούρκος Πρωθυπουργός με τις εξάρσεις του εστιάζει μόνο στο πρώτο μέρος του στόχου; Την ψηφοθηρία και όχι σε αυτό που θα του δώσει πραγματική εξουσία;
